سرخک چیست، چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟

سرخک یک عفونت دوران کودکی است که در اثر نوعی ویروس ایجاد می‌شود. این بیماری که زمانی بسیار رایج بود، الآن تقریباً همیشه می تواند با واکسن پیشگیری شود. سرخک که به آن روبلا هم گفته می‌شود، می تواند برای کودکان کوچک جدی و حتی کشنده باشد. در حالی که به دلیل دریافت روزافزون واکسن سرخک، میزان مرگ و میر در سراسر جهان رو به کاهش است، این بیماری هنوز در سال بیش از ۱۰ هزار نفر را که اکثراً زیر پنج سال هستند می کشد.

در ادامه مطلب قصد داریم در مورد سرخک بیشتر یاد بگیریم و ببینیم چه زمانی نیاز به مراجعه به متخصص اطفال داریم.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره مونونوکلئوز عفونی یا بیماری بوسه

علائم سرخک

علائم سرخک حدود ۱۰ تا ۱۴ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شود. علائم و نشانه های سرخک معمولاً شامل موارد زیر است:

• تب
• سرفه خشک
• آبریزش بینی
• گلو درد
• چشم های ملتهب (ورم ملتحمه)
• لکه های سفید ریز با مرکز سفید مایل به آبی روی یک پس زمینه قرمز که در داخل دهان و روی لایه داخلی گونه وجود دارد – که به آنها لکه های کوپلیک نیز می گویند.
• نوعی بثورات پوستی که از لکه های بزرگ و مسطح تشکیل شده که اغلب روی یکدیگر می افتند

این عفونت مراحلی دارد که در یک دوره دو تا سه هفته به ترتیب اتفاق می افتند.

عفونت و دوره نهفتگی: برای ۱۰ تا ۱۴ روز اول بعد از آلوده شدن، ویروس سرخک به صورت نهفته می ماند. در این مدت هیچ نشانه و علائمی از سرخک ندارید.

علائم و نشانه های غیر اختصاصی: سرخک معمولاً با تب خفیف تا متوسط آغاز می شود که اغلب با سرفه مداوم، آبریزش بینی، چشم های ملتهب (ورم ملتحمه) و گلودرد همراه است. این بیماری نسبتاً خفیف ممکن است دو یا سه روز طول بکشد.

بیماری حاد و بثورات: بثورات از نقاط قرمز كوچكی تشكيل شده اند كه برخي از آنها كمي ورم دارند. لکه ها و برآمدگی ها بسیار نزدیک به هم و به شکل خوشه ای قرار دارند و به پوست ظاهری لکه دار می دهند. این لکه ها ابتدا در صورت ظاهر می شوند.

طی چند روز آینده بثورات به ناحیه بازوها و تنه می ریزند، سپس روی ران، ساق و روی پا ظاهر می شوند. در همین زمان تب به شدت بالا می رود و اغلب به اندازه (۴۰ تا ۴۱ درجه سانتیگراد) می رسد. بثورات پوستی سرخک به آرامی فروکش می کند و ابتدا از صورت و در انتها از ران ها و پا محو می‌شود.

دوره واگیر: فرد مبتلا به سرخک می تواند حدود هشت روز ویروس را به دیگران منتقل کند، که چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات شروع شده و ۴ روز پس از ایجاد بثورات خاتمه می یابد.

بیشتر بخوانید : تب زرد | علائم، علل و درمان

چه زمانی باید به متخصص اطفال مراجعه کرد؟

اگر فکر می کنید ممکن است شما یا کودکتان در معرض سرخک قرار گرفته باشید یا اگر بثوراتی شبیه سرخک دارید با پزشک خود تماس بگیرید.

سوابق واکسیناسیون خانواده خود را، مخصوصاً وقتی کودکانتان مدرسه یا دانشگاه را شروع می کنند یا قبل از سفرهای خارجی، با پزشک مرور کنید.

بیشتر بخوانید : با تب دانگ (Dengue Fever) آشنا شوید

دلایل ابتلا به سرخک

سرخک یک بیماری بسیار مسری است که توسط ویروسی ایجاد می شود که در بینی و گلوی کودک یا بزرگسال مبتلا تکثیر می شود. سپس هنگامی که فرد مبتلا به سرخک سرفه، عطسه یا صحبت می کند، قطرات آلوده در هوا پخش می شوند، جایی که سایر افراد می توانند آنها را تنفس نمایند.

قطرات آلوده همچنین ممکن است روی سطحی فرود بیایند، جایی که برای چند ساعت فعال و مسری باقی می مانند. شما می توانید با قرار دادن انگشتان در دهان یا بینی خود و یا مالیدن چشم های خود پس از لمس کردن سطح آلوده، به ویروس آلوده شوید.

حدود ۹۰ درصد از افراد مستعد که در معرض شخص آلوده به ویروس قرار دارند، آلوده خواهند شد.

بیشتر بخوانید : با ویروس چیکونگونیا چقدر آشنایی دارید؟

عوامل خطرزا

عوامل خطر سرخک عبارتند از:

غیر واکسینه بودن: اگر واکسینه نشده اید، احتمال ابتلا بهه این بیماری در شما بسیار بیشتر است.

مسافرت های بین المللی: اگر به کشورهای در حال توسعه مسافرت کنید، جایی که سرخک رایج تر است، خطر اینکه این بیماری را بگیرید بیشتر است.

کمبود ویتامین A: اگر ویتامین A کافی در رژیم غذایی خود نداشته باشید، احتمال اینکه علائم و عوارض شدیدتری داشته باشید بیشتر است.

بیشتر بخوانید: علت خارش بدن چیست؟

عوارض سرخک

عوارض سرخک عبارتند از:

• عفونت گوش: یکی از شایع ترین عوارض سرخک ، عفونت باکتریایی گوش است.
• برونشیت، التهاب حنجره یا خروسک: سرخک ممکن است منجر به التهاب جعبه صوتی (حنجره) شما یا التهاب دیواره های داخلی که مجاری اصلی ریه را می پوشانند (لوله های برونشی) شود.
• پنومونی: پنومونی عارضه رایج سرخک است. افرادی که سیستم ایمنی بدنشان به خطر افتاده است می توانند مبتلا به نوع خاص و خطرناکی از پنومونی شوند که گاهی کشنده است.
• انسفالیت: حدود ۱ از ۱۰۰۰ نفر مبتلا به سرخک دچار عارضه ای به نام انسفالیت می شوند.
• مسائل بارداری: اگر باردار هستید ، برای جلوگیری از سرخک باید مراقبت های ویژه انجام دهید زیرا این بیماری می تواند باعث زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و مرگ مادر شود.

بیشتر بخوانید : قارچ سیاه، در کمین بیماران دارای ضعف سیستم ایمنی

بیشتر بدانید:فرق آبله مرغان و سرخک چیست؟ علائم رایج این‌ دو بیماری

راه‌های پیشگیری از سرخک

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه می کند که کودکان و بزرگسالان برای جلوگیری از سرخک واکسن بزنند.

واکسن سرخک در کودکان

برای جلوگیری از سرخک در کودکان، پزشکان معمولاً اولین دوز واکسن را بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی به نوزادان می زنند که دوز دوم آن به طور معمول بین ۴ تا ۶ سال تجویز می شود. به خاطر داشته باشید:

اگر به هنگامی که فرزندتان ۶ تا ۱۱ ماه دارد به خارج سفر می کنید، با پزشک کودکتان درباره دریافت زودتر واکسن سرخک صحبت کنید.

اگر کودک یا نوجوان شما دو دوز واکسن را در زمان توصیه شده نزده است ممکن است او به مدت دو هفته به دو دوز از واکسن با فاصله ۴ هفته احتیاج داشته باشد.

بیشتر بخوانید : سندروم ری چیست؟ دلایل ابتلا به آن چه می‌تواند باشد؟

واکسن سرخک در بزرگسالان

اگر شما بزرگسالی با این ویژگی هاغ هستید ممکن است نیاز به واکسن سرخک داشته باشید:

• در معرض خطر بالای سرخک باشید – مانند رفتن به دانشگاه، مسافرت بین المللی یا کار در بیمارستان – و اثباتی بر مصونیت ایمنی شما وجود نداشته باشد.

اگر درباره این که آیا به واکسن سرخک نیاز دارید یا خیر مطمئن نیستید، با پزشک خود مشورت نمایید.

جلوگیری از سرخک در هنگام شیوع بیماری یا عفونت شناخته شده

اگر شخصی در خانواده شما سرخک دارد، برای محافظت از خانواده و دوستان آسیب پذیر این اقدامات احتیاطی را انجام دهید:

کناره گیری: از آنجایی که سرخک از حدود ۴ روز قبل و ۴ روز بعد از پدیدار شدن بثورات بسیار واگیردار است، افراد مبتلا نباید در این مدت به فعالیت‌هایی برگردند که در آنها با افراد دیگر ارتباط برقرار می کنند. همچنین ممکن است لازم باشد افراد غیر واکسینه – به عنوان مثال خواهر و برادر – از فرد آلوده دور شوند.

واکسیناسیون: مطمئن شوید هر کسی که در معرض خطر سرخک بوده و کاملاً واکسینه نشده، در اسرع وقت واکسن دریافت می کند. این شامل شیرخواران بزرگتر از ۶ ماه و هرکس متولد ۱۹۵۷ یا بعد از آن است که اسناد و مدارک کتبی در مورد واکسیناسیون نداشته یا مدارکی در مورد مصونیت ایمنی یا ابتلا به سرخک در گذشته ندارد.

این مطلب راهم مطالعه کنید: تب در کودکان؛ علت‌ها و راه‌های درمان تب کودک

پیشگیری از عفونت های جدید

اگر شما قبلاً به سرخک مبتلا شده اید، بدن شما سیستم ایمنی خود برای مقابله با این عفونت را تجهیز کرده است و دوباره مبتلا نمی شوید. بیشتر مردم ایالات متحده که قبل از سال ۱۹۵۷ متولد شده یا زندگی کرده اند نسبت به سرخک ایمن هستند، آن هم به خاطر اینکه قبلاً آن را گرفته اند.

برای بقیه افراد، واکسن سرخک وجود دارد  که برای این موارد مهم است:

• ترویج و حفظ مصونیت گسترده: از زمان معرفی واکسن سرخک، سرخک تقریباً در ایالات متحده از بین رفته است، حتی اگر همه واکسینه نشده باشند. این اثر ایمنی گله ای نامیده می شود. اما ایمنی گله ای، احتمالاً به دلیل کاهش میزان واکسیناسیون، اکنون ممکن است اندکی تضعیف شده باشد. شیوع سرخک در ایالات متحده اخیراً به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
• جلوگیری از بازخیز سرخک: میزان ثابت واکسیناسیون از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا پس از کاهش میزان واکسیناسیون، سرخک به زودی شروع به بازگشت می کند. در سال ۱۹۹۸ یک مطالعه که الآن فاقد اعتبار است به طور نادرست چاپ شد که اوتیسم را به واکسن سرخک – اوریون-سرخچه (MMR) مرتبط می کرد.

بیشتر بخوانید : با عفونت کمپیلوباکتر به طور کامل آشنا شوید

تشخیص سرخک

پزشک شما معمولاً می تواند سرخک را بر اساس بثورات مشخصه بیماری و همچنین یک لکه کوچک و مایل به آبی با رنگ سفید بر روی زمینه قرمز روشن – لکه کوپلیک – بر روی سطح داخلی گونه تشخیص دهد. با این حال بسیاری از پزشکان هرگز سرخک را ندیده اند و ممکن است بثورات را با تعدادی از بیماری های دیگر اشتباه بگیرند. در صورت لزوم، آزمایش خون می تواند تأیید کند که آیا بثورات واقعاً سرخک است یا خیر. ویروس سرخک را همچنین می توان با آزمایشی که به طور کلی از نمونه گلو یا نمونه ادرار استفاده می کند، تأیید کرد.

راه‌های درمان سرخک

هیچ درمانی خاص برای عفونت سرخکی که ایجاد شده وجود ندارد. با این حال برخی اقدامات می تواند برای محافظت از افراد آسیب پذیر که در معرض ویروس هستند انجام شود.

واکسیناسیون پس از مواجهه: می توان به افرادی که ایمن نشده اند، از جمله نوزادان، ظرف ۷۲ ساعت پس از مواجهه با ویروس سرخک واکسن تزریق کرد تا در مقابل ویروس مقاومت ایجاد کرد. اگر سرخک هنوز پیشرفت کند، این بیماری معمولاً علائم خفیف تری داشته و مدت زمان کمتری ادامه خواهد یافت.

بیشتر بخوانید : عفونت ادراری چیست؟ علائم، علل، تشخیص و درمان

ایمونوگلوبولین سرم: زنان باردار، نوزادان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف که در معرض ویروس قرار دارند ممکن است تزریقی از پروتئین ها (آنتی بادی ها) با نام ایمونوگلوبولین سرم دریافت کنند. این آنتی بادی ها زمانی که ظرف مدت ۶ روز پس از مواجهه با ویروس داده شوند می توانند از سرخک جلوگیری کرده یا شدت علائم را کم کنند.

داروهای مهم برای درمان سرخک

تب برها: شما یا فرزندتان ممکن است از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (Tylenol و بقیه) ، ایبوپروفن (Advil ، Motrin کودکان و غیره) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) نیز استفاده کنید تا در رفع تب همراه سرخک کمک کنید.

به کودکان و نوجوانانی که علائم سرخک را دارند آسپرین ندهید. اگرچه آسپرین برای استفاده در کودکان بالای ۳ سال مورد تأیید است، اما كودكان و نوجوانانی كه از بیماری آبله مرغان یا علائم شبه آنفولانزا بهبود می یابند هرگز نباید آسپرین مصرف كنند. این به این خاطر است که آسپرین در ارتباط با سندروم Reye’s، یک بیماری نادر اما با توانایی بالقوه تهدید کننده حیات، در این کودکان همراه باشد.

بیشتر بخوانید : عوارض واکسن سینوفارم

آنتی بیوتیک ها: اگر یک عفونت باکتریایی مانند ذات الریه یا عفونت گوش در حالی که شما یا فرزندتان سرخک دارید ایجاد شود، پزشک ممکن است برایتان آنتی بیوتیک تجویز کند.

ویتامین A: کودکان با سطوح پایین ویتامین A احتمال اینکه مورد شدیدتری از سرخک را بگیرند بیشتر است. دادن ویتامین A ممکن است شدت سرخک را کاهش دهد. این ویتامین به طور کلی با مگادوز 200000 واحد بین المللی (IU) برای کودکان بالای یک سال تجویز می شود.