چرا یهو چاق می‌شوم و اضافه وزن پیدا می‌کنم؟ اگر یهو چاق شد‌ه‌اید شاید دچار بیماری‌های زمینه‌ایی مانند اختلالات تیروئیدی شده باشید. در غیر این صورت به اندازه‌ای که غذا می‌خورید و کالری دریافت میکنید، تحرک ندارید و کالری اضافه را نمی‌سوزانید. این مهمترین و شایع‌ترین دلیل چاقی است. راه‌حل آن هم ورزش و داشتن رژیم غذایی سالم و مناسب است. با مطالعه این مقاله از مجله درمانکده با مهمترین دلایل اضافه وزن، انواع، عوارض و راهکارهای درمانی آن آشنا می‌شویم. همچنین در قالب یک مثال چگونگی محاسبه BMI (شاخص توده بدنی) را مرور می‌کنیم.
چاقی چیست؟
چاقی (Obesity) و اضافه وزن جز همان چربی‌های اضافه‌ایی که دور شکم، پهلو، ران و باسن می‌بینید، چیز دیگری نیست. وقتی ذخایر چربی بدن بیش از حد طبیعی میشود، با این مشکل و یا شاید بهتر باشد بگوییم با این بیماری مواجه می‌شوید.
دلایل چاقی و اضافه وزن چیست؟
حواستان به میزان کالری دریافتی نیست
مهمترین دلیل اضافه وزن این است که به اندازه‌ایی که کالری دریافت میکنید، آن را نمی‌سوزانید؛ یعنی هیچ تعادلی بین کالری دریافتی و کالری مصرفی وجود ندارد. بدن مقداری از چربی را برای انرژی و سایر عملکرد‌ها مصرف می‌کند. اما میزان اضافی آن از بدن خارج نمی‌شود، بلکه به شکل چربی در نواحی مختلف ذخیره خواهد شد.
برای کنترل میزان سوخت و ساز بدن بهتر است با دکتر تغذیه مشورت کنید که سایت درمانکده امکان مشاوره آنلاین با بهترین متخصص تغذیه را برای شما عزیزان فراهم کرده.
بیشتر بدانید: ارتباط اضافه وزن با اختلالات روانی و هر آنچه باید در این باره بدانید
ژنتیک
کودک می‌تواند ژن چاقی را از پدر و مادر خود به ارث ببرد. یعنی اگر یک یا هر دو والدین به این بیماری مبتلا باشند، ریسک بروز آن در فرزند افزایش پیدا می‌کند. سوال اینجاست که ژنتیک چطور می‌تواند باعث اضافه وزن و تجمع چربی‌ها در بدن شود؟ ژن چاقی در بروز شرایط زیر نقش مهمی دارد:
- احساس گرسنگی را افزایش می‌دهد.
- چربی بیشتری در بدن ذخیره می‌کند.
- میل به کم‌تحرکی را افزایش می‌دهد
- کنترل غذا خوردن را کاهش می‌دهد.
بیشتر بدانید: چگونه در تعطیلات وزن خود را کنترل کنیم؟
بیشتر بدانید: گیاه‌خواری و ارتباط آن با انواع بیماری‌ها
کم تحرک هستید
باور کنید؛با یکجا نشستن یا با کمی راه رفتن و یا فقط کارهای منزل و شرکت را انجام دادن، نمی‌توانید به اندازه‌ای که کالری دریافت کرده‌اید، آن را بسوزانید. شما به یک برنامه ورزشی مناسب نیاز دارید و از سویی دیگر باید حواستان به میزان کالری دریافتی باشد. در غیر اینصورت فقط زمان را از دست می‌دهید و چربی روی چربی ذخیره میکنید. نکته‌ایی که باید با آن کنار بیایید این است که اضافه وزن در طی شب، یک هفته یا یکماه ایجاد نمی‌شود که بخواهید خیلی سریع از شر آن خلاص شوید.
شما باید با کمک متخصص یک رژیم غذایی سالم و یک برنامه ورزشی مناسب داشته باشید. البته مهمترین و موثرین فاکتور پشتکار برای کاهش وزن است. هر بار که ناامیدی به سراغ‌تان آمد، در آینه نگاهی به خود بیاندازید و به این فکر کنید که به وزن و اندام ایده‌آل خود رسیده‌اید.
استرسی هستید
هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را دست کم نگیرید. این هورمون در افزایش اشتها دخالت دارد؛ یعنی شما را وسوسه می‌کند تا قند و چربی بیشتری مصرف کنید. شما هم به بهانه کنترل استرس، به این وسوسه پاسخ مثبت می‌دهید. حالا اگر دچار استرس مزمن باشید یعنی بیشتر ساعات روز در حال مصرف این نوع خوراکی‌ها هستید. بنابراین چاقی دور از انتظار نیست.
بیماری‌های زمینه‌ایی دارید
برخی بیماری‌های زمینه‌ایی مانند کم کاری تیروئید، اختلالات خواب، افسردگی و حتی یائسگی در زنان باعث اضافه وزن می‌شوند.
بیشتر بدانید: عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به لبنیات چیست؟ + علائم، علت و راه‌های درمان
انواع چاقی بدن
انواع چاقی برطبق موقعیت و تجمع چربی
- چاقی مرکزی که در آن تجمع چربی‌ها در شکم و پهلوها است. (خطرناک‌ترین نوع چاقی)
- چاقی محیطی که چربی‌های اضافه در ناحیه باسن و ران جمع می‌شوند.
- چاقی ترکیبی که مجموعه‌ایی از چاقی نوع اول و دوم است.
چاقی براساس بیماری
- چاقی به دلیل بیماری: بیماری‌های زمینه‌ایی مانند کم کاری تیروئید یا تخمدان پلی‌کیستیک در زنان باعث بروز آن می‌شوند.
- چاقی به دلیل دریافت کالری بیش از حد: فرد به بیماری خاصی مبتلا نیست و فقط کالری اضافه دریافت می‌کند.
انواع چاقی برطبق تعداد سلول‌های چربی
- چاقی کودکان: که در طی آن سلول‌های چربی در حین رشد آنها افزایش پیدا می‌کنند.
- چاقی بزرگسالان: که معمولا با بالا رفتن سن و کاهش متابولیسم بدن رخ می‌دهد.
بیشتر بدانید: چگونه با کم تحرکی مقابله کنیم؟
عوارض چاقی و اضافه وزن چیست؟
بیماری‌های قلبی و عروقی
وقتی سطح چربی بد (LDL) یا چربی با چگالی پایین در سطح خون بالا می‌رود. میزان اضافه آن در شریان‌ها رسوب می‌کند و پلاک تشکیل میشود. پلاک‌های چربی مثل یک سد مانع جریان خون می‌شوند. به همین دلیل خونرسانی به قلب مختل خواهد و به دنبال آن بیماری‌های قلبی بروز می‌کنند. البته رسوب چربی در رگ‌ها باعث ایجاد لخته خون هم میشود. وقتی لخته خون به سمت قلب و مغز حرکت می‌کند سکته مغزی و حمله قلبی رخ خواهد داد.
بیشتر بدانید: کاهش وزن بدون رژیم با 10 تکنیک طلایی
دیابت نوع ۲
چرا چربی باعث قند خون بالا میشود؟ چون چربی‌های اضافه مقاومت بدن به انسولین را افزایش می‌دهند. به همین دلیل هورمون انسولین که از پانکراس (لوزالمعده) ترشح میشود، نمی‌تواند قند را به سلول‌های بدن برسانند. در نتیجه گلوکز در خون تجمع پیدا می‌کند و قند خون بالا می‌رود.
زانو درد می‌گیرید
به نظرتان مفصل زانو تا کجا می‌تواند اضافه وزن را تحمل کند. نگه داشتن بدن و تحمل وزن روی دوش زانو است. کمی با آن مهربان باشید تا دچار سایش و فرسودگی مفصل زانو نشوید.
خروپف میکنید
می‌دانید، مشکل این است که فکر می‌کنیم چربی‌های اضافه فقط در ناحیه شکم، باسن، ران و پهلوها جمع می‌شوند. اما جالب اینجاست که گردن هم برای ذخیره‌سازی چربی مستعد است. چربی اضافه راه‌های هوایی را تنگ می‌کند و باعث آپنه خواب و در نهایت خروپف‌های شدید شبانه میشود.
بیشتر بدانید: برنامه غذایی بیماران قلبی
روش درمان چاقی چگونه است؟
رژیم غذایی مناسب
داشتن رژیم غذایی مناسب، نکته کلیدی در کاهش وزن است. بهترین رژیم، رژیمی است که در طولانی مدت باعث کاهش وزن شود. به این موضوع دقت کنید رژیم‌های پیشنهادی در فضای مجازی برای همه یکسان تعریف میشود. در حالیکه متخصص تغذیه رژیم غذایی را با توجه به وضعیت سلامتی عمومی شما، میزان اضافه وزن، بیماری‌های زمینه‌ایی، سن، داروهای مصرفی تجویز می‌کند. رژیم غذایی لاغری باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- غذاهای کم کالری دارد مانند میوه و سبزیجات
- نمک و شکر حذف یا در کمترین مقدار ممکن هستند.
- غذاهای چرب و پرکربوهیدرات محدود هستند.
- نوشیدنی‌های صنعتی در آن وجود ندارد.
بیشتر بدانید: کدام غذاها باعث چاقی شکم میشود؟
برنامه ورزشی منظم
اگر عزم خود را جزم کرده‌اید که چاقی و اضافه‌وزن را شکست دهید، باید رابطه خوبی با ورزش منظم و اصولی داشته باشید. لازم نیست به باشگاه بروید، همان پیاده‌روی خود را ادامه دهید اما طوریکه به افزایش متابولیسم و سوزاندن چربی‌های اضافه کمک کند. به طور معمول افراد چاق در هفته باید ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط داشته باشند.
بیشتر بدانید: نقش تغذیه در بروز اختلالات روانی
سبک زندگی سالم داشته باشید
سبک زندگی سالم یعنی:
- سیگار و مواد دخانی مصرف نکنید.
- تا دیروقت بیدار نمایید.
- صبح‌ها به موقع بیدار شوید تا مجبور نشوید صبحانه و ناهار را یکجا بخورید.
- سخت است، خیلی خیلی سخت است، اما باید استرس را کنترل کنید. برای شروع به سراغ تکنیک تنفس عمیق بروید.
- تا اطلاع ثانوی شاید مجبور باشید پیتزا، همبرگر، فلافل سلف سرویس همراه با سس قرمز و سفید، مرغ سوخاری و دیگر غذاهای خوشمزه فست فودی را محدود یا حتی قطع کنید.
جراحی لاغری
در جراحی لاغری در قسمت‌هایی از دستگاه گوارش تغییراتی ایجاد میشود که کاهش وزن را در پی خواهد داشت. جراحی لاغری برای همه مناسب نیست. افراد زیر کاندیدای جراحی لاغری هستند:
- شاخص توده بدنی BMI (Body Mass Index) بیشتر از ۴۰ است.
- روش‌های مرسوم لاغری برای آنها مفید نبوده است.
- با وزن ایده‌ال ۴۵ کیلوگرم فاصله دارند.
- با بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، آپنه خواب و بیماری کیسه صفرا درگیر هستند.
بیشتر بدانید: قرص لاغری؛ انواع، مزایا و عوارض
چطور بفهمم چاق هستم و اضافه وزن دارم؟
پزشکان متخصص برای بررسی وضعیت چاقی، از شاخصی به نام BMI استفاده می‌کنند. منظور از BMI، شاخص توده بدنی است. این شاخص به شما می‌گوید که وزن و قد شما چقدر با هم تناسب دارند. بیایید با یک مثال شاخص BMI را محاسبه و بررسی کنیم:
وزن: ۷۷ کیلوگرم
قد: ۱۶۵ سانتی‌متر
BMI= وزن تقسیم بر مجذور قد= ۲۸.۲
حالا پاسخ را با داده‌های جدول زیر مقایسه کنید تا بفهمید که اضافه وزن دارید یا خیر؟ البته نتایج این جدول برای افراد بالای ۱۹ سال است و جنسیت در آن مطرح نیست. نکته مهم بعدی این است که افرادی که دچار بیماری‌های زمینه‌ایی هستند، ورزشکاران و زنان باردار نمی‌توانند از نتایج این جدول استفاده کنند.
| مقدار شاخص توده بدنی BMI | وضعیت بدنی |
| کمتر از ۱۸.۵ | لاغر، کمبود وزن دارید |
| بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ | خوشحال باشید، نرمال هستید! |
| بین ۲۵ تا ۲۹.۹ | روی مرز چاقی قرار دارید. |
| بین ۳۰ تا ۳۴.۹ | چاق هستید |
| بین ۳۵ تا ۳۹.۹ | اضافه وزن بسیار زیادی دارید |
| بیشتر از ۴۰ | به بیماری چاقی مبتلا هستید. |
بیشتر بدانید: انواع پروتئین و همه‌چیز دربارۀ عملکرد و ساختار آنها
سخن آخر
بیماری چاقی در همه جای جهان رو به افزایش است. مهمترین دلیل آن مصرف غذاهای پرکالری است. ورزش منظم و مصرف غذاهای سالم، بهترین راه پیشگیری از اضافه وزن و چاقی است. تنها افرادی به جراحی لاغری نیاز دارند که تکنیک‌های رایج درمان چاقی برای آنها موثر نبوده است.
سوالات رایج
خیر. ژنتیک در کنار سایر عوامل مانند سبک زندگی و رژیم غذایی نادرست منجر به اضافه‌وزن میشود. البته برخی بیماری‌ها هستند که از همان دوران کودکی زمینه را برای اضافه وزن فراهم می‌کنند.
بله. با افزایش سن، متابولیسم بدن (سوخت و ساز) کم میشود و توده عضلانی تحلیل می‌رود. به همین دلیل با چاقی مواجه می‌شوید.
بله، کبد چرب و برخی سرطان‌ها مانند سرطان سینه، تخمدان و رحم باعث چاقی می‌شوند.
شایع‌ترین نوع چاقی مربوط به دریافت کالری اضافه است که باعث چاقی در ناحیه شکمی، پهلو، باسن و ران میشود.
چاقی علاوه‌بر بیماری‌های جسمی مانند ناراحتی‌های قلبی، سوء هاضمه، دیابت، کلسترول بالا و… می‌تواند باعث مشکلات روحی مانند کاهش اعتماد‌به‌نفس، اختلالات اضطرابی، افسردگی و گوشه‌گیری نیز شود.
جراحی بای‌پس معده
جراحی اسلیو معده
حلقه‌گذاری قابل تنظیم معده با لاپاروسکوپی (LAGB)
انحراف بیلیو پانکراس با سوئیچ اثنی عشر
چاقی می‌تواند ریسک بروز بیماری‌های جسمی و روحی را افزایش دهید. از رایج‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دیابت نوع ۲
کلسترول بالا
بیماری‌های قلبی
سکته مغزی
زانو درد
کاهش اعتماد‌به‌نفس
افسردگی
اختلالات اضطرابی
منبع: mayoclinic | nhs | clevelandclinic.org
