آفتاب سوختگی و هر آنچه که در موردش باید بدانید

یکی از رایج‌ترین مشکلات پوستی که ممکن است افراد به آن دچار شوند، آفتاب ‌سوختگی است. در بیشتر موارد، دلیل اصلی بروز این عارضه قرار گرفتن طولانی‌مدت در مقابل نور خورشید است. فردی که دچار آفتاب سوختگی شده است، شاهد التهاب و تیرگی پوست خود خواهد بود.

در این مقاله از مجله درمانکده قصد داریم علائم و عوارض مواجهه با نور خورشید را بررسی کنیم و به این سوال که برای افتاب سوختگی چی خوبه پاسخ دهیم. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید تا با این مشکل رایج پوستی که در بعضی موارد به سرطان منجر می‌شود آشنا شوید.

علائم آفتاب سوختگی

بدن هر فردی در مواجهه با نور خورشید علائم متفاوتی را از خود بروز می‌دهد. این علائم در بعضی از افراد بعد از ۱۵ دقیقه ظاهر می‌شوند، اما در سایرین ممکن است بروز آن‌ها ۲ تا ۶ ساعت طول بکشد. به طور کلی، علائمی که پس از آفتاب سوختگی با آن‌ها مواجه می‌شوید عبارتند از:

• تغییر رنگ پوست به صورتی یا قرمز (تشخیص این علامت روی پوست‌های تیره سخت‌تر است)
• احساس گرمای شدید در هنگام لمس پوست ناحیه آسیب‌دیده
• درد، حساسیت به لمس یا خارش
• تورم
• تاول‌های کوچک پر از مایع
• سردرد، تب، حالت تهوع و خستگی (در صورت شدید بودن آسیب)
• احساس درد یا وجود ذرات ریز در چشم‌ها

هر ناحیه‌ای از بدن که در معرض نور آفتاب قرار دارد از جمله لاله گوش، پوست سر و لب‌ها می‌تواند دچار آفتاب ‌سوختگی شود. حتی قسمت‌های پوشیده بدن هم ممکن است در صورت عبور اشعه ماورای بنفش (UV) خورشید از لباس بسوزند. چشم‌ها هم که به نور خورشید بسیار حساس هستند ممکن است دچار سوختگی شوند.

آیا آفتاب سوختگی عوارض خاصی دارد؟

اگر به دفعات دچار آفتاب سوختگی شده‌اید و جزء افرادی هستید که زمان‌ زیادی از روز را در معرض نور خورشید می‌گذرانید، متاسفانه باید بدانید که در معرض خطر بروز بعضی آسیب‌های پوستی و بیماری‌های سخت قرار دارید. از عوارض افتاب سوختگی شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیشتر بدانید: سوختگی درجه یک

۱. پیری زودرس پوست

با پیری زودرس بسیار مسن‌تر از سن واقعی خود به نظر می‌رسید و با مشکلات زیر مواجه می‌شوید:

• تضعیف بافت‌های پیوندی زیر پوست که باعث کاهش قدرت پوست می‌شود
• بروز چین‌و‌چروک‌های عمیق
• خشک و خشن شدن پوست صورت و دست‌ها
• نمایان شدن رگ‌هایی ریز و قرمز روی گونه‌، بینی و گوش‌ها
• نمایان شدن کک‌ومک روی صورت و شانه‌ها
• تغییر رنگ پوست یا ظاهر شدن لک‌های تیره روی صورت، پشت دست‌ها و مناطقی که بیشتر در معرض نور خورشید بوده‌اند

بیشتر بدانید: عوارض لوازم آرایشی

۲. ضایعات پوستی پیش‌سرطانی

این ضایعات معمولا در قسمت سر، صورت، گردن و دست‌های کسانی که پوست‌شان به نور خورشید حساس است مشاهده می‌شوند و پس از مدتی ممکن است به سرطان پوست تبدیل شوند. به ضایعات پیش‌سرطانی «کراتوز آکتینیک» یا «کراتوز خورشیدی» هم گفته می‌شوند.

۳. سرطان پوست

تماس طولانی‌مدت با نور خورشید حتی اگر باعث آفتاب سوختگی نشود، خطر ابتلا به سرطان پوست (از جمله ملانوما) را افزایش می‌دهد. چرا که نور خورشید می‌تواند به DNA سلول‌های پوستی آسیب بزند. آفتاب ‌سوختگی در دوران کودکی و نوجوانی با افزایش خطر ابتلا به ملانوما در آینده مرتبط است.

بیشتر بدانید:رفع سریع ترک های پوستی

سرطان پوست معمولا در قسمت‌هایی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب هستند از جمله پوست سر، صورت، لب‌ها، گوش‌ها، گردن، قفسه سینه، بازوها، دست‌ها، پاها و پشت ایجاد می‌شود.

بیشتر بدانید: سرطان سلول بازال چیست؟ راه‌های ابتلا و روش‌های درمان بیماری

بعضی انواع سرطان پوست به شکل یک ضایعه کوچک یا زخمی که به ‌راحتی خونریزی می‌کند یا زخمی که به طور مکرر بهبود می‌یابد و دوباره عود می‌کند ظاهر می‌شوند. در صورت ابتلا به ملانوما ممکن است یکی از خال‌های بدن تغییر کند یا یک خال جدید و مشکوک روی پوست ایجاد شود.

۴. آسیب‌دیدگی چشم‌ها

تماس با نور ماوراء بنفش خورشید می‌تواند به قرنیه یا عدسی چشم آسیب بزند. آسیب‌دیدگی عدسی ممکن است باعث کدر شدن آن شود و احتمال ابتلا به کاتاراکت (آب مروارید) را افزایش دهد.

آفتاب ‌سوختگی قرنیه که به آن «برف‌کوری» هم می‌گویند، ممکن است در اثر نور خورشید، جوشکاری، دستگاه‌های سولار یا لامپ‌های بخار جیوه شکسته ایجاد شود. اگر می‌خواهید درباره سولار یا تخت‌های برنزه ‌کننده اطلاعات بیشتری داشته باشید، مقاله «سولار چیست» را بخوانید.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر به متخصص پوست مراجعه کنید:

• ایجاد تاول‌های بزرگ روی پوست
• ایجاد تاول روی صورت، دست‌ها یا ناحیه تناسلی
• تورم شدید در ناحیه‌ آسیب‌دیده
• درد شدید، سردرد، حالت تهوع، تب یا لرز
• درد چشم یا تغییر بینایی

بیشتر بدانید: لوپوس چیست

اگر آسیب پوست با موارد زیر همراه بود، فورا به اورژانس مراجعه کنید:

• تب بالاتر از ۳۹/۴ درجه سانتی‌گراد (۱۰۳ درجه فارنهایت) همراه با استفراغ
• گیجی
• عفونت
• کم‌آبی بدن
• سرد بودن پوست، سرگیجه یا غش کردن

بیشتر بدانید: طاسی چیست

دلیل اصلی آفتاب سوختگی چیست؟

این عارضه در اثر مواجهه بیش‌ازحد با نور ماوراء بنفش ایجاد می‌شود. این نور می‌تواند از خورشید یا سایر منابع از جمله تخت‌های برنزه‌کننده ساطع شود. اشعه‌ UVA طول موجی دارد که به لایه‌های عمیق‌ پوست نفوذ می‌کند و در طول زمان باعث آسیب می‌شود. در مقابل، اشعه‌ UVB به لایه‌های سطحی پوست می‌رسد و عامل اصلی آفتاب‌ سوختگی محسوب می‌شود.

نور ماوراء بنفش به سلول‌های پوست آسیب می‌زند. در واکنش به این آسیب، سیستم ایمنی بدن خون‌رسانی را به ناحیه‌ آسیب‌دیده افزایش می‌دهد که این موضوع باعث قرمزی و التهاب پوست می‌شود.

حتی در روزهای ابری یا خنک هم ممکن است نور خورشید باعث سوختن پوست شود. چرا که سطوح مختلف مانند برف، شن و آب می‌توانند پرتوهای ماوراء بنفش را بازتاب دهند.

عوامل خطر آسیب‌دیدگی پوست

عواملی که می‌توانند احتمال سوختن پوست را در اثر مواجهه با نور خورشید افزایش دهند عبارتند از:

• داشتن پوست سفید و موی قرمز
• سابقه آفتاب سوختگی در گذشته
• زندگی یا سپری کردن تعطیلات در مناطق آفتابی، گرم یا در ارتفاعات بالا
• کار کردن در فضای باز
• شنا کردن یا اسپری کردن آب یا روغن بچه روی پوست (پوست مرطوب بیشتر از پوست خشک دچار آسیب می‌شود)
• قرار گرفتن منظم در معرض نور خورشید یا تخت برنزه‌کننده بدون محافظ مناسب
• مصرف داروهایی که حساسیت پوست را به نور افزایش می‌دهند

بیشتر بدانید: سوختگی سرد یا سرمازدگی و اثرات آن

درمان آفتاب سوختگی و تیرگی پوست

درمان باعث ترمیم مستقیم پوست نمی‌شود، اما می‌تواند درد، التهاب و ناراحتی را کاهش دهد. در صورت شدید بودن آسیب‌دیدگی یا موثر نبودن مراقبت‌های خانگی ممکن است لازم باشد پزشک داروهای قوی برای شما تجویز کند. علاوه بر این، اگر آسیب پوست بسیار شدید باشد، احتمال دارد بستری شدن در بیمارستان توصیه شود.

بیشتر بدانید: بیماری پروانه ای چیست

۱. درمان افتاب سوختگی پوست صورت در خانه

اگر شدت آسیب زیاد نباشد، با چند روش خانگی زیر می‌توان به بهبود آن کمک کرد:

بیشتر بدانید: علت ریزش ریش

• پوست خود را خنک نگه دارید. برای تسکین پوست یک حوله تمیز و مرطوب را روی آن قرار دهید. روش دیگر استحمام با آب خنک یا نشستن در وان آب خنک با ۶۰ گرم جوش شیرین است.
• آب فراوان بنوشید. این کار از کم‌آبی بدن جلوگیری می‌کند و برای تسریع روند درمان بسیار مفید است.
• به تاول‌ها دست نزنید. تاول سالم به ترمیم پوست کمک می‌کنند. اگر تاول ترکید، پوست مرده را با قیچی تمیز و کوچک ببرید و محل را با صابون ملایم و آب بشویید. سپس پماد آنتی‌بیوتیک بزنید و روی آن را با بانداژ بپوشانید.
• با پوست در حال پوسته‌ریزی با ملایمت رفتار کنید. چند روز بعد ممکن است پوست آسیب‌دیده شروع به پوسته‌ریزی کند. این فرآیند طبیعی به حذف لایه آسیب‌دیده پوست کمک می‌کند. در این مدت همچنان از مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• چشم‌های آفتاب‌سوخته را درمان کنید. یک حوله تمیز و مرطوب‌شده با آب سرد را روی چشم‌ها بگذارید. تا زمان بهبود علائم از لنز تماسی استفاده نکنید و از مالش چشم‌ها بپرهیزید.
• از قرار گرفتن دوباره در معرض نور خورشید خودداری کنید. تا زمان بهبود کامل از نور خورشید دوری کرده یا از اقدامات محافظتی استفاده کنید.

۲. درمان آسیب‌دیدگی با داروها و محصولات موضعی

گاهی‌اوقات ممکن است مراقبت‌های خانگی کارساز نباشند و مجبور شوید روش‌های دیگری را برای درمان آفتاب سوختگی امتحان کنید. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

بیشتر بدانید: عرق سوز

• مصرف مسکن: پس از بروز علائم ممکن است بهترین کار مصرف یکی از انواع مسکن‌ها مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن باشد. در بعضی موارد هم استفاده از پمادهایی که به صورت ژل هستند می‌تواند به تسکین درد کمک کند.
• مرطوب نگه داشتن پوست با ژل‌ها و لوسیون‌ها: ژل یا لوسیون آلوئه‌ورا یا لوسیون کالامین می‌تواند تسکین‌دهنده باشد. بهتر است محصول را قبل از استفاده در یخچال خنک کنید.
• مصرف داروی ضد خارش: داروهای آنتی‌هیستامین خوراکی مانند دیفن‌هیدرامین به کاهش خارش در زمان بهبودی کمک می‌کنند.
• استفاده از کرم دارویی تسکین‌دهنده: برای آسیب‌دیدگی‌های خفیف تا متوسط می‌توانید کرم هیدروکورتیزون ۱ درصد بدون نسخه را سه بار در روز و به مدت سه روز روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید. بهتر است کمر را در یخچال بگذارید و سپس از آن استفاده کنید.

از محصولات حاوی بنزوکائین استفاده نکنید. چون می‌توانند پوست را تحریک کرده یا واکنش آلرژیک ایجاد کنند. بنزوکائین ممکن است باعث یک بیماری نادر و خطرناک به نام «مت‌هموگلوبینمی» شود که توانایی حمل اکسیژن را توسط خون کاهش می‌دهد.

بیشتر بدانید: سوختگی درجه دو

راه‌های پیشگیری از آفتاب سوختگی

اگر به هر دلیلی مجبور شدید ساعات طولانی را بیرون از خانه و زیر نور خورشید سپری کنید، با چند راه‌کار ساده زیر می‌توانید جلوی سوختن پوست خود را بگیرید:

بیشتر بدانید: کیست مویی

• قرار گرفتن زیر سایه: با قرار گرفتن در سایه اشعه‌های ماوراء بنفش کمتری دریافت خواهید کرد که این موضوع احتمال آسیب پوست را کاهش می‌دهد.
• داشتن پوشش مناسب: پوشیدن پیراهن آستین بلند و شلوار بلند و استفاده از کلاه لبه‌دار یا کلاه‌هایی که کاملا صورت، گوش‌ها و پشت گردن را می‌پوشانند و استفاده از عینک آفتابی برای حفظ سلامت پوست ضروری است.
• استفاده از کرم‌ ضدآفتاب: در صورت استفاده از کرم‌ ضدآفتاب با SPF مناسب به سلامت پوست خود کمک زیادی می‌کنید. برای خرید بهترین کرم ضد آفتاب باید به دنبال محصولاتی باشید که SPF آن‌ها بالاتر از ۳۰ است.
• تمدید ضد آفتاب: هر ۲ ساعت یک‌بار از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. البته شنا یا تعریق زیاد دفعات استفاده از این محصول را افزایش می‌دهد.
• تنظیم زمان قرار گرفتن در فضای باز:‌ سعی کنید بین ساعت ۱۰ صبح تا چهار بعدازظهر در معرض نور خورشید قرار نگیرید. چون شدت پرتوهای آن در این بازه زمانی در بالاترین حد خود قرار دارد.

کلام پایانی

با رعایت تمام مواردی که در مورد مراقبت از پوست گفته شد، می‌توانید از خود در برابر اشعه‌های مضر نور خورشید محافظت کنید. اما اگر به هر دلیلی دچار آفتاب سوختگی شدید یا در مورد راه‌های سفيد كردن پوست آفتاب سوخته به راهنمایی نیاز داشتید، با دکتر پوست مشورت کنید.

بیشتر بدانید: سرطان پوست

شما می‌توانید هر زمان که نیاز داشتید با متخصصان درمانکده در تماس باشید و در صورت لزوم از پزشک مورد نظرتان نوبت آنلاین پزشکی بگیرید تا بدون معطلی و در سریع‌ترین زمان ممکن راه‌کار درمانی مناسب را دریافت کنید.

سوالات متداول

منبع: mayoclinic