عصب سیاتیک از نخاع شروع شده و پس از عبور از ناحیه لگن و کپل به ناحیه پا رسیده و در آنجا شاخه شاخه می‌شود. عصب سیاتیک بلندترین عصب در بدن انسان است و یکی از مهم‌ترین اعصاب محیطی به حساب می‌آید. این عصب نقش مستقیمی در حرکت و حواس پاها ایفا می‌کند. در صورتیکه این عصب مورد تحریک قرار گیرد، فرد دچار درد سیاتیک خواهد شد.
درد سیاتیک می‌تواند به شکل خفیف تا شدید در ناحیه کمر، کپل و پاها ظهور پیدا کند. احساس ضعف یا بی‌حسی در این نواحی نیز می‌تواند از پیامد‌های این عارضه باشد. با مجله درمانکده همراه باشید.
درد سیاتیک نشانه‌ای از آسیب دیدگی عصب سیاتیک یا ناحیه‌ای است که می‌تواند برروی این عصب اثرگذار باشد. برای مثال آسیب به ستون فقرات که مجموعه‌ای از استخوان‌های متصل در گردن و کمر است. حدود ۴۰ درصد افراد می‌توانند در طول زندگی دچار درد سیاتیک شوند. افزایش سن باعث افزایش خطر بروز این عارضه در افراد می‌شود.
علائم درد سیاتیک چیست؟
درد سیاتیک یک نشانه بسیار بارز است. اگر شما دردی را احساس می‌کنید که از ناحیه تحتانی کمر شروع شده و به ناحیه کپل و پاها می‌رسد، احتمالا دچار این عارضه شده‌اید.
بیماری سیاتیک نتیجه وارد آمدن آسیب به عصب سیاتیک شماست، بنابراین سایر علائم آسیب عصبی نیز معمولاً به همراه درد مشاهده می‌شوند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- درد ممکن است با تحرک شدیدتر شود.
- ممکن است در ناحیه پاها دچار احساس ضعف و یا بی‌حسی شوید، که معمولاً در طول بروز بیماری سیاتیک احساس می‌شود. در موارد شدید حتی ممکن است به طور کامل حواس و تحرک این اندام دچار اختلال شود.
- ممکن است در پاها و انگشتان خود احساس سوزن سوزن شدن داشته باشید.
- ممکن است مثانه تحت تاثیر قرار گیرد و شما دچار بی‌اختیاری در ادرار شوید. این مورد یکی از نشانه‌های نادر سندرم دم اسبی (CES) است که نیازمند رسیدگی اضطراری است و در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
در صورت لزوم می توانید با دکتر ارتوپدی آنلاین مشورت کنید و هم می توانید به صورت حضوری به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید.
بیشتر بدانید: علت سوزش زانو چیست؟
چه عاملی باعث ایجاد درد سیاتیک می‌شود؟
علائم سیاتیک می‌توانند در پی مشکلاتی که نخاع و اعصاب پشتی و کمری شما را درگیر می‌کنند به‌وجود آیند. این درد می‌تواند نتیجه وارد شدن آسیب، برای مثال در پی افتادن از ارتفاع و یا فشار تومور‌ها به عصب سیاتیک یا نخاع باشد.
عوامل رایجی که می‌توانند باعث ایجاد علائم سیاتیک شوند در ذیل توضیح داده شده‌اند.
۱) فتق دیسک‌های بین‌مهره‌ای
استخوان‌های ستون مهره‌ها یا به عبارتی دیگر مهره‌های شما، به وسیله قطعاتی از جنس غضروف از یکدیگر جدا شده‌اند. این قطعات غضروفی توسط یک ماده ضخیم و صاف پر شده‌اند تا انعطاف‌پذیری و ضربه‌گیری مناسبی را هنگام تحرک فراهم کنند. فتق دیسک‌های بین‌مهره‌ای زمانی رخ می‌دهد که اولین لایه تشکیل دهنده این قطعات دچار پارگی شود.
با پارگی غضروف بین‌مهره‌ای، ماده درون آن به بیرون نشت کرده و می‌تواند با فشار برروی عصب سیاتیک شما، باعث ایجاد احساس درد و بی‌حسی شود. تخمین زده شده است که ۱ تا ۵ درصد افراد می‌توانند در طول زندگی‌شان، دچار درد کمر به دنبال بیرون‌زدگی دیسک‌های بین‌مهره‌ای شوند.
۲) تنگی مجرای نخاعی
تنگی مجرای نخاعی با عبارت تنگی مجرای مهره‌های کمری نیز شناخته می‌شود. ویژگی اصلی این عارضه تنگ شدن مجرای نخاعی در نواحی تحتانی است. این تنگ شدگی باعث وارد آمدن فشار به نخاع و ریشه‌های عصب سیاتیک می‌شود.
۳) لغزش مهره‌ها
علت بروز سیاتیک می‌تواند مربوط به لغزش مهره‌های کمر باشد. هنگامی که یکی از مهره‌های ستون فقرات، بر روی مهره‌ای دیگر به جلو حرکت می‌کند، می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده و باعث ایجاد درد شود.
۴) سندرم عضله هرمی (پیریفورمیس)
سندرم عضله هرمی یک اختلال نادر عصبی – عضلانی است که با انقباض غیراختیاری عضله هرمی، باعث ایجاد سیاتیک می‌شود. عضله هرمی یا پیریفورمیس، بافت عضلانی است که قسمت تحتانی ستون مهره‌ها را به استخوان‌های ناحیه ران متصل می‌کند.
انقباض بیش از حد عضله هرمی می‌تواند باعث وارد آمدن فشار به عصب سیاتیک شده و در پی آن ایجاد درد سیاتیک کند. سندرم عضله هرمی می‌تواند در اثر نشستن‌های طولانی مدت، افتادن و یا تصادف رانندگی وخیم‌تر شود.
بیشتر بدانید: درد پشت زانو چیست؟
عوامل مستعدکننده ایجاد سیاتیک
رفتارها یا عوامل به خصوصی می‌توانند خطر ابتلا به بیماری سیاتیک را افزایش دهند. رایج‌ترین عوامل مستعدکننده ایجاد این عارضه شامل موارد زیر می‌باشند:
- با افزایش سن، احتمال تحلیل و آسیب دیدن قسمت‌های مختلف بدن نیز بالا می‌رود.
- افراد مشغول در حرفه‌های به خصوص، شامل شغل‌هایی که شامل بلند کردن اجسام سنگین، نشستن‌های طولانی مدت و یا حرکات چرخشی می‌باشند، فشار زیادی را بر روی ناحیه کمر و پشت خود تحمل می‌کنند که این می‌تواند باعث ایجاد سیاتیک شود.
- ابتلا به بیماری دیابت می‌تواند خطر وارد آمدن آسیب به اعصاب را افزایش دهد.
- مصرف دخانیات می‌تواند باعث از بین رفتن لایه بیرونی دیسک‌های بین‌مهره‌ای شما شود.
چه زمانی سیاتیک نیاز به رسیدگی پزشکی دارد؟
در صورت تجربه علائم زیر نیازمند رسیدگی فوری پزشکی هستید:
- پس از یک حادثه و یا صدمه دیدگی دچار احساس درد شده‌اید.
- به شکل ناگهانی در ناحیه تحتانی کمر یا پاهای خود دچار احساس درد بسیار شدید یا بی‌حسی و ضعف عضلانی شده‌اید.
- دچار بی‌اختیاری در ادرار یا مدفوع شده‌اید که نشانه‌های سندرم دم اسبی است.
سندرم دم اسبی در سیاتیک چیست؟
در موارد نادر، فتق دیسک‌های بین‌مهره‌ای می‌تواند با فشار بر روی اعصاب عملکرد آنها را مختل کرده و باعث بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع شود. این عارضه سندرم دم اسبی شناخته می‌شود.
در صورت عدم رسیدگی مناسب و به موقع، سندرم دم اسبی می‌تواند باعث ایجاد بی‌حسی یا احساس قلقلک در ناحیه کشاله ران، کاهش تحریک‌پذیری جنسی و حتی فلجی شود.
این عارضه معمولاً به آرامی ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. لازم به ذکر است که در صورت مواجهه با چنین علائمی باید سریعاً به پزشک خود مراجعه نمایید. نشانه‌های این اختلال شامل موارد زیر است:
- بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع
- احساس درد در یک یا هر دو پا
- بی‌حسی در یک یا هر دو پا
- احساس ضعف در یک یا هر دو پا که بلند شدن پس از نشستن را دشوار می‌کند.
- عدم تعادل به هنگام بلند شدن
- از دست رفتن حواس به شکل پیش‌رونده یا ناگهانی در قسمت تحتانی بدن، شامل ناحیه میان پاها، ناحیه کپل و باسن، قسمت داخلی ران، پاشنه و حتی تمام پا
تشخیص درد سیاتیک
بیماری سیاتیک در افراد مختلف، بسته به عاملی که باعث ایجاد درد شده است، می‌تواند ظهور متفاوتی داشته باشد. برای تشخیص این عارضه، پزشک اول از شما تاریخچه پزشکی‌تان را به شکل کامل خواهد خواست.
تاریخچه شامل آسیب‌های تازه، محل و چگونگی احساس درد است. پزشک از شما خواهد پرسید درد چه زمانی و چگونه شروع شده و چه مواقعی کمتر و چه مواقعی بیشتر می‌شود؟
گام بعدی معاینه بالینی است که شامل ارزیابی قدرت عضلانی و رفلکس‌های شماست. پزشک همچنین ممکن است بخواهد که حرکات کششی یا فعالیت‌های حرکتی انجام دهید تا مشخص کند کدام حرکات باعث تشدید درد می‌شوند.
مرحله بعدی تشخیص برای افرادی خواهد بود که بیشتر از یک ماه درگیر درد سیاتیک بوده‌اند و یا از بیماریهای وخیم دیگری، مانند سرطان، رنج می‌برند.
تست‌های عصبی به پزشک شما این امکان را می‌دهند تا پالس‌های عصبی که توسط عصب سیاتیک شما هدایت می‌شوند را ارزیابی کرده و در صورت وجود، متوجه هر گونه ناهنجاری در عملکرد این عصب شوند. این تست‌ها می‌توانند در تشخیص نواحی درگیر و شدت اختلال به پزشک کمک کنند.
تصویربرداری از ستون فقرات این امکان را برای پزشک شما فراهم می‌کند تا بتواند نخاع را ارزیابی کرده و عامل ایجاد کننده درد سیاتیک را تشخیص دهد.
بیشتر بدانید: درد لگن در زنان چه علتی دارد؟
کدام تست تصویربرداری برای تشخیص سیاتیک کاربرد دارد؟
رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری که برای تشخیص سیاتیک و عوامل ایجاد کننده آن مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل تصویربرداری با اشعه X، MRI و CT اسکن هستند. تصویربرداری معمولی با اشعه X نمی‌تواند تصویر مناسبی را از آسیب عصب سیاتیک در اختیار ما قرار دهد.
آزمایش MRI با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی، می‌تواند تصاویری با جزئیات دقیق از ناحیه پشت و کمر شما فراهم کند. تست CT اسکن نیز با استفاده از تششعات در تهیه تصاویر با کیفیت کاربرد دارد.
پزشک شما ممکن است تصویربرداری میلوگرام CT را به شما پیشنهاد کند. در این روش از تصویربرداری، یک رنگ به خصوص به شکل نخاعی به شما تزریق شده که باعث می‌شود تصاویری تهیه شده از نخاع و اعصاب شما واضح‌تر باشند.
مقایسه علائم سیاتیک با فتق دیسک
| علائم رایج سیاتیک | علائم رایج فتق دیسک |
| درد متوسط تا شدید در قسمت کمر، باسن و پایین ساق پا که معمولا یکطرفه است. | درد و بی‌حسی در یک طرف بدن |
| احساس ضعف و بی‌حسی در ناحیه کمر، باسن و پاها | دردی که در بازو و پاها حس می‌شود |
| شدید شدن درد با حرکت کردن | با حرکت کردن درد شدیدتر می‌شود. |
| کاهش دامنه حرکتی پا | درد هنگام راه رفتن در مسافت‌های کوتاه |
| بی‌اختیاری ادرار و مدفوع | احساس سوزن سوزن شدن، درد یا سوزش در ناحیه آسیب‌دیده |
نکته: علائم فتق دیسک به نوع مهره ستون فقرات بستگی دارد.
گزینه‌های درمانی برای سیاتیک
پس از تشخیص اولیه پزشک ممکن است برای درمان بیماری سیاتیک توصیه‌هایی برای شما داشته باشد. شما باید فعالیت‌های روزانه خود را تا حد امکان ادامه دهید. دراز کشیدن در تخت و خودداری از انجام فعالیت‌های بدنی ممکن است شرایط شما را وخیم‌تر کند.
بضعی از روش‌های خانگی رایج برای درمان این عارضه در زیر آورده شده‌اند.
۱) استفاده از سرما
استفاده از کمپرس سرد یکی از گزینه‌های درمانی برای درد سیاتیک است. کمپرس یخ را در یک حوله پیچیده و آن را به مدت ۲۰ دقیقه به دفعات متعدد در روز، تا چند روز اول، روی موضع قرار دهید و نگه دارید. این کار باعث التیام تورم و درد می‌شود.
۲) استفاده از گرما
شما می‌توانید از کمپرس گرما و یا بالشتک‌های حرارتی برای تسکین درد استفاده کنید.
توصیه می‌شود که در روز‌های اول از یخ برای کاهش تورم استفاده کنید و پس از دو یا سه روز، بسته‌های گرمایی را مورد استفاده قرار دهید. در صورتیکه درد ادامه پیدا کرد، به شکل متوالی از بسته‌های گرمایی و سرمایی استفاده نمایید.
۳) حرکات کششی
حرکات کششی آرام ناحیه تحتانی کمر می‌تواند در التیام درد سیاتیک موثر باشد. جهت یادگیری حرکات کششی مناسب، از کارشناسان فیزیوتراپی شخصی یا مربیان یوگا که برای رسیدگی به آسیب شما تعلیم دیده‌اند کمک بگیرید.
۴) داروهای بدون نسخه
استفاده از داروهای بدون نسخه، مانند آسپیرین و ایبوپروفن، می‌تواند به تسکین درد، التهاب و تورم کمک کند. از سوء مصرف آسپیرین پرهیز کنید. زیرا می‌تواند باعث ایجاد عوارضی مانند زخم و خونریزی در معده شود.
۵) فعالیت ورزشی مستمر
هر چه شما فعال‌تر باشید، اندورفین بیشتری در بدن شما ترشح خواهد شد. اندورفین‌ها مواد ضد دردی هستند که توسط بدن تولید می‌شوند. ورزش‌های کم فشار، مانند شنا و رکاب زدن روی دوچرخه ثابت، در تسکین سیاتیک موثر هستند.
با کاهش درد و افزایش توان تحمل بدن، باید به فعالیت‌های ورزشی شامل ورزش‌های هوازی، ورزش‌های ثبات کمر و تمرینات قدرتی روی آورد. این فعالیت‌های ورزشی می‌توانند احتمال بروز مشکلات مربوط به ناحیه کمر را در آینده کاهش دهند.
۶) فیزیوتراپی
ورزش‌های فیزیوتراپی می‌توانند در بهبود وضعیت بدنی و تقویت عضلات کمری شما موثر باشند.
۷) داروهای دارای نسخه
پزشک ممکن است به تجویز داروهایی مانند شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضد درد مخدر یا داروهای ضد افسردگی برای شما بپردازد. داروهای ضد افسردگی می‌توانند با افزایش تولید اندورفین در بدن، به تسکین درد کمک کنند.
۸) تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی
داروهای کورتیکواستروئیدی می‌توانند در فضایی به نام فضای اپیدورال، که در واقع به شکل یک کانال ساختار نخاع را احاطه کرده است، تزریق شوند. از آنجا که مصرف این داروها می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد، تزریق کورتیکواستروئید‌ها تنها به شکل محدود برای درمان درد سیاتیک کاربرد دارد.
۹) جراحی
در مواردی که درد شدید است و عضلات به خصوصی در نواحی تحتانی دچار ضعف شده باشند یا بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع ایجاد شده باشد، ممکن است نیاز به درمان جراحی باشد.
دو جراحی معمولی که برای درمان درد سیاتیک می‌توانند انجام شوند شامل دیسککتومی، برش قسمتی از دیسک بین‌مهره‌ای که عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده است، و میکرودیسککتومی می‌باشند. میکرودیسککتومی در واقع همان عمل دیسککتومی است منتها پزشک جراح از میکروسکوپ برای انجام این عمل استفاده می‌کند.
۱۰) درمان‌های جایگزین
درمان‌های جایگزین برای تسکین درد سیاتیک به تازگی محبوبیت فراوانی پیدا کرده‌اند. گزینه‌های درمانی جایگزین متعددی برای رفع درد سیاتیک وجود دارند که شامل موارد زیر می‌باشند:
- متخصص طب سوزنی می‌تواند با فرو کردن سوزن‌های استریل به نقاط کلیدی بدن، جریان انرژی در آن ناحیه را تحت تاثیر قرار دهد. این فرایند کاملاً بدون درد می‌باشد.
- متخصص کایروپراکتیک می‌تواند با دست ورزی ستون مهره‌ها به دستیابی حداکثر تحرک نخاعی شما کمک کند.
- افراد حرفه‌ای می‌توانند با القای هیپنوتیز، که شما را در یک وضعیت بسیار آرام و متمرکز روانی قرار می‌دهد و این امکان را فراهم می‌کند که بتوانید پیام‌های التیام‌دهنده، توصیه‌ها و دستورالعمل‌های پزشکی را بهتر دریافت کنید، به تسکین درد سیاتیک کمک کنند.
- یک کارشناس ماساژ درمانی می‌تواند با به کارگیری حرکت، فشار، کشش و ارتعاش برروی بدن، به تسکین درد سیاتیک شما کمک کند.
چگونه از بروز درد سیاتیک پیشگیری کنیم؟
موارد ذکر شده در زیر می‌توانند به شما در پیشگیری اولیه و جلوگیری از بروز دوباره درد سیاتیک کمک کنند:
- فعالیت‌های ورزشی مستمر
تقویت عضلات پشتی، شکمی یا کمری امری ضروری در حفظ سلامت ناحیه کمر و پشت شما می‌باشد - وضعیت ایستادن خود را اصلاح کنید
مطمئن باشید صندلی‌هایی که برروی آن ها می‌نشینید حمایت مناسبی را از نواحی پشتی و کمر شما فراهم خواهند کرد. به هنگام نشستن پاهای خود را روی زمین قرار دهید و از صندلی‌های دارای دسته استفاده کنید - حواستان به چگونگی حرکاتتان باشد
اجسام سنگین را به درستی و با خم شدن روی زانوها و صاف نگه داشتن کمر خود از روی زمین بلند کنید.
بیشتر بدانید: درد دنبالچه چیست؟
شما عزیزان برای کسب اطلاعاتی در خصوص سیاتیک بهتر است به دکتر مغز و اعصاب یا متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. امکان رزرو اینترنتی نوبت پزشک از طریق سایت درمانکده به سادگی امکان پذیر است. دسترسی به شماره تماس و آدرس مطب نیز از طریق درمانکده میسر شده است.
درد سیاتیک در چند خط
درد عصب سیاتیک می‌تواند یک یا هر ۲ پا را تحت تاثیر قرار دهد. بسیاری از بیماران آن را با احساس سوزن سوزن شدن انگشتان پا توصیف می‌کنند. نشستن‌های طولانی مدت، ایستادن و حتی سرفه و عطسه کردن درد آن را تشدید می‌کنند. تمرینات ورزشی مانند پیلاتس و کمپرس‌های سرد و گرم در کاهش درد آن موثر هستند. در صورتیکه درد شدید باشد پزشک مصرف دارو را پیشنهاد می‌کند. این داروها به شکل تزریق عضلانی و وریدی، خوراکی و شیاف توصیه می‌شوند.
چند سوال دربارهٔ درد عصب سیاتیک
پیاده‌روی باعث افزایش جریان خون می‌شود و می‌تواند در بهبود درد سیاتیک موثر باشد.
تمرینات کششی و ورزش‌هایی مانند پیلاتس در کنترل درد سیاتیک موثر هستند.
افرادی که اضافه وزن دارند
زنان باردار
افرادی که دچار بیماریهای زمینه‌ای مانند فلج مغزی هستند.
افرادی که به دلایل مختلف طولانی مدت می‌ایستند یا می‌نشینند.
کسانی که ورزش نمی‌کنند.
منبع : Health Line
