قصد تزریق بوتاکس دارید، اما چیزهایی درباره عوارض بوتاکس شنیده‌اید و حالا نگران هستید؟ شاید هم فقط اطلاعات دقیق‌تری می‌خواهید تا شک و تردید‌تان کمتر شود و با خیال راحت‌تری تصمیم بگیرید. در این مطلب از مجله سلامت درمانکده سعی کرده‌ایم با نگاهی علمی و بدون جانبداری، به تمام عوارض احتمالی بوتاکس مانند افتادگی پلک، عدم تقارن صورت و حتی واکنش‌های حساسیتی بپردازیم و راه‌حل آن‌ها را بررسی کنیم.
فهرست محتوا
عوارض بوتاکس چیست؟
تزریق بوتاکس (Botulinum Toxin) یکی از پرکاربردترین روش‌های غیرجراحی در حوزه زیبایی و پزشکی است که با هدف کاهش چین و چروک‌های صورت، درمان تعریق بیشازحد (بوتاکس زیر بغل)، میگرن مزمن و برخی اختلالات عضلانی استفاده می‌شود. هرچند این روش با مراجعه به متخصص پوست ایمن است، اما همچنان می‌تواند عوارض شایع، خطرناک و حتی نادر داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
عوارض شایع بوتاکس
این عوارض طی چند ساعت تا چند روز پس از تزریق ایجاد می‌شوند و معمولا خودبه‌خود از بین می‌روند. در واقع توجه به نکات مراقبت بعد از بوتاکس کلید طلایی برای کنترل این عوارض هستند:
- درد، تورم یا کبودی در محل تزریق
- سردرد یا احساس سنگینی سر
- افتادگی خفیف پلک یا ابرو (Ptosis)
- احساس بی‌حسی یا بی‌حرکتی غیرطبیعی در عضلات صورت
در عکس عوارض بوتاکس صورت می‌بینید که چگونه تزریق نادرست یا بیشازحد بوتاکس می‌تواند به افتادگی پلک، کج شدن لبخند، یا عدم تقارن ابروها منجر شود.
عوارض کمتر شایع بوتاکس
بروز عوارض زیر نیز دور از انتظار نیست و نیازمند پیگیری است:
عدم تقارن صورت
بعد از تزریق بوتاکس صورت شاید متوجه شوید که یک ابرو بالاتر از سمت دیگر است یا اینکه لبخندتان کج شده است و اصلا هنگام صحبت کردن یا خندیدن، یک سمت صورت‌تان کم‌تحرک‌تر یا سفت‌تر به نظر می‌رسد. پزشکان متخصص پوست به این حالت عدم تقارن صورت ناشی از تزریق بوتاکس می‌گویند. مهم‌ترین دلایل بروز این عارضه عبارت‌اند از:
- مقدار بوتاکس در ۲ سمت صورت متفاوت تزریق شده است.
- محل تزریق دقیق انتخاب نشده است.
- عضلات ۲ سمت صورت به‌طور طبیعی تقارن کامل ندارند.
- بوتاکس به عضلات کناری منتقل شده است.
- خطای تکنیکی در تزریق بوتاکس وجود داشته است.
احتمال بروز این مشکل در نواحی حساس مانند پیشانی و اطراف چشم بیشتر است. به همین دلیل، عوارض بوتاکس پیشانی و دور چشم می‌توانند شامل افتادگی ابرو، عدم تقارن در حالت چهره یا حتی اختلالات خفیف در پلک زدن باشند. البته باید بدانید عوارض بوتاکس در هر ناحیه از صورت با توجه به نوع عضلات و میزان دوز تزریق‌شده متفاوت است. این عدم تقارن دائمی نیست و متخصص پوست با تزریق‌های ترمیمی این مشکل را برطرف می‌کند.
واکنش‌های حساسیتی
سیستم ایمنی بدن ممکن است بوتاکس را مهاجم تشخیص دهد، به همین دلیل شروع به واکنش می‌کند. این عارضه درست مثل همان چیزی است که در حساسیت به گرده گل یا غذا می‌بینیم. واکنش‌های خفیف با نشانه‌های زیر همراه هستند:
زمان بروز این عوارض بوتاکس معمولا چند دقیقه تا چند ساعت پس از تزریق است.
واکنش‌های حساسیتی متوسط تا شدید هم به شکل‌های زیر خود را نشان می‌دهند:
- تورم چشم‌ها، لب‌ها یا زبان
- تنگی نفس یا خس‌خس سینه
- احساس فشار در گلو
- کهیر وسیع در بدن
- افت ناگهانی فشار خون
این علائم از چند دقیقه تا حداکثر چند ساعت پس از تزریق بوتاکس ظاهر می‌شوند. این وضعیت می‌تواند نشان‌دهنده آنافیلاکسی (Anaphylaxis) باشد که اورژانسی است.
خشکی چشم یا دوبینی
اگر بوتاکس به عضلاتی تزریق شود که مسئول حرکت پلک‌ها و کره چشم هستند، ممکن است مشکلاتی مانند خشکی چشم یا دوبینی ایجاد شود. همچنین، اگر غدد اشکی اطراف چشم تحت تاثیر قرار گیرند، احتمال بروز این مشکلات افزایش پیدا می‌کند.
عوارض خطرناک بوتاکس
مشکلات زیر جزو عوارض نادر بوتاکس هستند اما جدی و خطرناک محسوب می‌شوند:
پخش سم به نقاط دور از محل تزریق
چنین مواردی معمولا به دوزهای بالا یا خطای تزریق مرتبط هستند. این مسئله باعث ضعف عضلانی گسترده، دشواری در بلع یا تکلم می‌شود.
البته باید توجه داشت که هر کاربرد بوتاکس مانند بوتاکس میگرن، عوارض جانبی خاص خود را دارد که با توجه به محل تزریق و شرایط بیمار متفاوت است. مشاوره با پزشک متخصص قبل از شروع درمان اهمیت بالایی دارد.
مشکلات تنفسی یا بلع در صورت تزریق در نواحی گردن
بوتاکس سمی است که روی انتقال پیام عصبی به عضلات اثر می‌گذارد و باعث شل شدن آن‌ها می‌شود. اگر دوز بوتاکس زیاد باشد یا متخصص پوست محل تزریق را درست انتخاب نکند، ممکن است سم روی عضلاتی که در عمل بلع یا تنفس نقش دارند نیز اثر بگذارد. ریسک بروز این عارضه بیشتر برای کسانی است که بوتاکس را با هدف درمان دیستونی گردن (انقباض غیر‌ارادی گردن) یا بیماری‌های عصبی-عضلانی انجام می‌دهند.
مقاومت بدن به بوتاکس
وقتی بوتاکس وارد بدن می‌شود سیستم ایمنی ممکن است آن را به عنوان یک ماده خارجی شناسایی کند. به همین دلیل در پاسخ به آن آنتی‌بادی (پادتن) تولید می‌کند. آنتی‌بادی‌ها به سم بوتولینوم می‌چسبند و از رسیدن آن به محل مورد نظر جلوگیری می‌کنند. در نتیجه تزریق بوتاکس اثری نخواهد داشت. این مقاومت بیشتر زمانی رخ می‌دهد که تزریق‌های مکرر انجام داده باشید، مثلا با فاصله‌های کمتر از سه ماه.
البته تزریق دوزهای بالای بوتاکس و همچنین استفاده از محصولات بی‌کیفیت و ناخالص هم می‌توانند باعث ایجاد مقاومت بدن به بوتاکس شوند.
گاهی سخت است تشخیص دهید که یک عارضه بعد از بوتاکس طبیعی است یا نیاز به رسیدگی فوری دارد. در این مواقع، مشورت با دکتر پوست آنلاین هم خیالتان را راحت می‌کند و هم مانع از اتلاف وقت و هزینه می‌شود.
عوارض بوتاکس هر ناحیه از صورت چیست؟
شایع‌ترین عوارض بوتاکس هر ناحیه از صورت را در جدول زیر می‌بینید:
| ناحیه تزریق | عوارض احتمالی |
| پیشانی | – افتادگی ابرو – سردرد – سنگینی پیشانی – خطوط نامتقارن |
| دور چشم | – افتادگی پلک – خشکی چشم – دوبینی – پرش عضلات چشم |
| بین ابرو (خط اخم) | – افتادگی پلک – عدم تقارن ابروها – سفتی غیرطبیعی |
| بینی (خط خرگوشی) | – غیرطبیعی شدن حالت لبخند – جمع شدن نوک بینی |
| اطراف لب (لبخند لثه‌ای، خطوط دور دهان) | – مشکل در تلفظ – ناتوانی در نوشیدن با نی – افتادگی لب پایین |
مهم‌ترین عوارض بوتاکس در بارداری چیست؟
بوتاکس جزو داروهای بارداری گروه C است، یعنی مطالعات حیوانی نشان‌دهنده عوارض احتمالی بوده‌اند ولی مطالعات کافی درباره انسان وجود ندارد. به همین دلیل، پزشکان متخصص پوست توصیه می‌کنند تزریق بوتاکس در دوران بارداری انجام نشود مگر در شرایط بسیار خاص و مشورت با پزشک متخصص زنان.
مهم‌ترین نگرانی‌ها و عوارض احتمالی بوتاکس در بارداری عبارت‌اند از:
- احتمال انتقال سم بوتولینوم به جنین
- خطر ایجاد ناهنجاری‌های جنینی یا سقط جنین
- تاثیرات نامعلوم بر رشد و تکامل سیستم عصبی جنین
- عوارض بوتاکس در شیردهی
- واکنش‌های آلرژیک شدید در مادر که می‌تواند سلامت جنین را تهدید کند.
مهم‌ترین عوارض بوتاکس در شیردهی چیست؟
اطلاعات علمی دقیقی درباره ورود بوتاکس به شیر مادر وجود ندارد. با این حال، چون بوتاکس یک پروتئین بزرگ است و معمولا به صورت گسترده در بدن جذب نمی‌شود، احتمال ورود آن به شیر و جذبش توسط نوزاد بسیار پایین است. با این وجود، در دوران شیردهی برای تزریق بوتاکس حتما باید با پزشک متخصص مشورت کند.
راه حل رفع عوارض بوتاکس چیست؟
برای رفع عوارض بوتاکس، ابتدا باید مشخص کنید با کدام نوع از عوارض روبه‌رو هستید. برای مثال اگر با عوارض زیر مواجه شده‌اید، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در بلع یا صحبت کردن
- ضعف عضلانی در بخش‌های دیگر بدن
- تنگی نفس یا تپش قلب
- واکنش آلرژیک مانند خارش، کهیر، ورم صورت یا گلو
در صورت بروز دوبینی یا تاری دید خفیف هم مراجعه به پزشک بهترین راه‌حل است تا عضلات اطراف چشم دقیق بررسی شوند.
مشکلات شایع و رایج بوتاکس را می‌توان با چند راه‌کار ساده مدیریت کرد. با این حال اگر عوارض بوتاکس بعد از گذشت ۴۸ ساعت بهبود نیافت یا شدت‌شان کم نشد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
درد، کبودی یا تورم در محل تزریق
برای کاهش این عوارض شایع بوتاکس می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- کمپرس سرد در ۲۴ ساعت اول: استفاده از کمپرس سرد بلافاصله بعد از تزریق باعث می‌شود تا تورم و التهاب ناحیه کاهش یابد و احساس سوزش یا داغی موضعی کمتری داشته باشید. فقط به یاد داشته باشید نباید کمپرس سرد را مستقیم و مداوم روی ناحیه تزریق بگذارید.
- پرهیز از لمس یا ماساژ ناحیه تا ۲۴ ساعت: وقتی بوتاکس تزریق می‌شود به زمان نیاز دارد تا جذب و به طور کامل در عضله تثبیت شود. لمس یا ماساژ ناحیه تزریق باعث می‌شود تا بوتاکس به ناحیه‌های اطراف نشت کنند و منجر به عوارضی مانند افتادگی پلک یا ابرو، قرمزی یا عفونت موضعی شود. بنابراین باید تا ۲۴ ساعت ناحیه تزریق را دست‌کاری نکنید، ماساژ ندهید و نخارانید.
- استفاده از پماد آرنیکا با مشورت پزشک: پماد گیاهی آرنیکا (Arnica) خاصیت ضدالتهابی دارد و می‌تواند در درمان کبودی و درد خفیف بعد از تزریق بوتاکس موثر باشد. نکته مهم این است که فقط باید با مشورت پزشک متخصص پوست از آن استفاده کنید. چون احتمال حساسیت یا تداخل با بوتاکس وجود دارد.
سردرد یا احساس سنگینی پیشانی
در صورت بروز سردرد یا احساس سنگینی پیشانی بعد از بوتاکس ابرو و صورت راهکارهای زیر می‌توانند مفید باشند:
- آب کافی بنوشید: نوشیدن آب کافی (۸ لیوان) در روز تزریق و حتی روزهای بعد از آن باعث می‌شود بدن سریع‌تر سم بوتولینوم را متابولیزه کند. به همین دلیل پف، تورم یا التهاب بعد از تزریق زودتر کاهش می‌یابد. همچنین جریان خون بهتر می‌شود و روند ترمیم بافت‌ها سرعت می‌گیرد.
- استراحت داشته باشید: بعد از تزریق، بدن نیاز دارد خودش را با شرایط جدید هماهنگ کند. استراحت باعث می‌شود تا بدن بهتر با سم بوتاکس سازگار شود و عوارضی مانند سردرد، سنگینی صورت یا خستگی موضعی به حداقل برسد. البته باید بدانید استراحت یعنی خواب کافی و کاهش استرس، نه فقط دراز کشیدن.
- بدن را در حالت صحیح قرار دهید: به این موضوع مهم دقت داشته باشید حدود ۵ تا ۶ ساعت بعد از تزریق کاملا در حالت ایستاده یا نشسته باشید و دراز نکشید.
- استامینوفن مصرف کنید. اگر برای رفع سردرد خفیف می‌خواهید قرص بخورید، از استامینوفن استفاده کنید چون این دارو ضد‌درد است ولی خون را رقیق نمی‌کند. در نتیجه ریسک کبودی و خونریزی زیرپوستی را بالا نمی‌برد. اما آسپرین، بروفن، ژلوفن، دیکلوفناک و مسکن‌هایی از این قبیل می‌توانند باعث کبودی بیشتر شوند.
افتادگی موقت پلک یا ابرو
افتادگی پلک و ابرو بعد از بوتاکس اغلب در مدت ۲ تا چهار هفته و گاهی تا ۶ هفته به تدریج رفع می‌شود. چون بدن به مرور، بوتاکس را متابولیزه می‌کند و اثرش از بین می‌برد.
گاهی‌اوقات ممکن است پزشک متخصص پوست قطره آپراکلونیدین (Apraclonidine 0.5%) را تجویز کند. این قطره معمولا زمانی توصیه می‌شود که:
- ظاهر چشم به‌وضوح تحت‌تاثیر قرار گرفته باشد؛ مثلا یک پلک خیلی پایین‌تر از دیگری باشد.
- بیمار از تغییر فرم چشم یا صورتش ناراضی است و درمان سریع‌تر می‌خواهد.
- فرد مشکل عملکردی پیدا کرده باشد؛ مثلا افتادگی پلک دیدش را کم کرده باشد.
آپراکلونیدین اثر موقت دارد و فقط برای مدیریت علائم است، نه درمان علت اصلی.
شایع‌ترین عوارض بوتاکس بعد از چند سال چیست؟
شایع‌ترین عوارض بوتاکس بعد از چند سال استفاده مداوم، بیشتر به اثرات تجمعی سم بوتولینوم بر عضلات و سیستم عصبی و عضلانی مربوط می‌شود. این عوارض اگرچه در همه افراد دیده نمی‌شوند، اما در صورت تزریق نادرست، استفاده مکرر یا فاصله کم بین جلسات، احتمال بروز آن‌ها افزایش می‌یابد. از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آتروفی یا لاغر شدن عضلات صورت
تزریق مداوم بوتاکس باعث می‌شود عضلات ناحیه هدف برای مدت طولانی غیرفعال بمانند. این بی‌حرکتی مزمن می‌تواند در درازمدت باعث کاهش حجم عضلات (آتروفی عضلانی) شود. در نتیجه، صورت گود افتاده و مسن‌تر به نظر می‌رسد یا اصلا فرم خاصی ندارد.
افتادگی عضلات مجاور
با تضعیف عضلات هدف، عضلات مجاور برای جبران فعالیت بیشتری انجام می‌دهند. این اضافه کاری عضلات به مرور زمان باعث افتادگی یا جابه‌جایی غیرطبیعی فرم صورت می‌شود؛ به‌ویژه در ناحیه پیشانی، ابروها و پلک بالا.
ایجاد مقاومت بدن نسبت به بوتاکس
تزریق مکرر بوتاکس می‌تواند باعث تولید آنتی‌بادی علیه سم بوتولینوم شود. در نتیجه، اثرگذاری بوتاکس کاهش می‌یابد و باید دوز بالاتری تزریق کنید. این امکان هم وجود دارد که دیگر پاسخ مناسبی از تزریق بوتاکس نگیرید.
تغییر فرم طبیعی چهره
با تکرار تزریق بوتاکس در نواحی خاص مثل پیشانی یا خط اخم بیان احساسی چهره کاهش می‌یابد. این دقیقا همان حالتی است که می‌گویید چهره حالت یخ‌زده، بی‌احساس یا مصنوعی پیدا کرده است.
بروز چین‌وچروک در نواحی جدید
با فلج کردن مکرر عضلات خاص، عضلات جبرانی وارد عمل می‌شوند و به مرور خطوطی جدید در نواحی اطراف ایجاد می‌شود. مثلا بعد از سال‌ها تزریق پیشانی، ممکن است چین‌های ظریفی را در کنار چشم یا زیر پلک ببینید.
چه افرادی نباید بوتاکس کنند؟
پزشکان تزریق بوتاکس را به گروه‌های زیر پیشنهاد نمی‌کنند:
- زنان باردار و شیرده
- کسانی که سابقه حساسیت شدید به بوتاکس یا هر کدام از ترکیبات آن را دارند. مثلا در گذشته سابقه واکنش‌های آلرژیک جدی، کهیر، تورم یا تنگی نفس پس از دریافت بوتاکس قبلی را داشته‌اند.
- افرادی که با بیماری‌های نوروموسکولار فعال (Neuromuscular activation) درگیر هستند. در این بیماری‌ها، مشکلی بین ارتباط عصب و عضله وجود دارد. میاستنی گراویس (Myasthenia Gravis) برخی از نمونه‌های شایع این بیماری‌ها است.
- افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون مثل مثل وارفارین (Warfarin) و آسپیرین (Aspirin) مصرف می‌کنند.
- افرادی که عفونت یا التهاب فعال در محل تزریق دارند. تزریق در این شرایط می‌تواند عفونت را تشدید کند.
- کسانی که دچار ضعف عضلانی گسترده یا بیماری‌های جدی سیستمیک هستند. در این حالت بیمار به‌طور کلی در بیشتر عضلات بدن خود احساس ضعف، سستی یا خستگی مفرط دارد. این حالت معمولا نشانه یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر مانند میاستنی گراویس است.
اگر درباره تزریق بوتاکس صورت، ابرو یا هر ناحیه دیگر از بدن مانند بوتاکس زیر بغل تردید دارید بهتر است پیش از هر تصمیمی با یک دکتر پوست آنلاین مشورت کنید تا بدون نیاز به مراجعه حضوری، نظر تخصصی دریافت کنید.
عوارض بوتاکس در چند خط
تزریق بوتاکس می‌تواند ظاهری جوان‌تر به چهره‌تان بدهد، اما فراموش نکنید آگاهی درباره عوارض احتمالی، بخشی از مراقبت حرفه‌ای شما از بدن‌تان است. پیش از تزریق، با پزشک مشورت کنید و توقع واقع‌بینانه داشته باشید. برای این منظور می‌توانید به وب‌سایت درمانکده سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص همچون دکتر متخصص پوست مشورت بگیرید.
سوالات رایج
اگر چهره هنوز خطوط ماندگار نداشته باشد، تزریق بوتاکس ممکن است ناحیه نامناسبی را درگیر کند و باعث افتادگی ابرو یا اختلال در تقارن چهره شود. علاوه‌بر این، ایجاد وابستگی روانی به چهره بی‌چروک و تضعیف زودرس عضلات صورت از دیگر عوارض بوتاکس در جوانی به شمار می‌روند.
استفاده مداوم بوتاکس می‌تواند با عوارض زیر همراه باشد:
– آتروفی عضلانی (لاغر شدن عضلات)
– افتادگی ابرو یا پلک
– تغییر فرم طبیعی چهره
مهم‌ترین عوارض نادر بوتاکس عبارت‌اند از:
– پخش شدن سم به نواحی دیگر
– واکنش‌های آلرژیک
– سردرد شدید و پایدار
– عفونت موضعی در محل تزریق
– فلج موقتی عضلات حیاتی مثل عضله تنفسی
منبع: clevelandclinic | mayoclinic | drugs
