درمان اسهال چیست؟ راه‌کارهایی که روزی به کار می‌آیند

درمان اسهال معمولا شامل تسکین علائم، جبران مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته و درمان علت آن می‌شود. اسهال می‌تواند با علائمی مانند مدفوع شل و آبکی، دل‌درد، سردرد، حالت تهوع، استفراغ و لرز بدن همراه باشد. در موارد شدیدتر، این بیماری منجر به نشانه‌هایی مانند تب و خونریزی مدفوع نیز خواهد شد. عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا انگلی و مصرف غذاهای فاسد یا آب آلوده از مهم‌ترین دلایل بروز این بیماری هستند. در صورتی که اسهال شدید و طولانی‌مدت داشته باشید، باید با پزشک متخصص مشورت کنید. در این مقاله از مجله درمانکده راه‌کارهای درمان اسهال در کودکان و بزرگسالان را مطالعه می‌کنید.

درمان اسهال در طب سنتی چگونه است؟

در طب سنتی، برای درمان اسهال آبکی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. البته توصیه می‌شود قبل از استفاده از هر روشی، با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین روش برای شرایط شما تعیین شود. در ادامه، تعدادی از روش‌های متداول در طب سنتی برای درمان این بیماری را مطالعه می‌کنید:

• چای سبز: مصرف چای سبز، می‌تواند به تسکین اسهال کمک کند. چای سبز دارای خواص ضد التهابی و ضد عفونی است که می‌تواند به تقویت سیستم گوارشی کمک کند.
• مصرف زنجبیل: زنجبیل دارای خواص ضد عفونی و ضد التهابی است و می‌تواند به درمان اسهال کمک کند. زنجبیل تازه را رنده و به آب جوش اضافه کنید. سپس مخلوط را بگذارید تا خنک شود و بعد بنوشید یا با غذا مصرف کنید.
• استفاده از عسل: عسل دارای خواص ضد باکتری و ضد عفونی است و به تسکین اسهال کمک می‌کند. یک قاشق عسل را با یک لیوان آب مخلوط و سه بار در روز مصرف کنید.
• استفاده از پودر شاتره: پودر شاتره دارای خواص ضد اسهالی است. یک قاشق پودر شاتره را با آب بجوشانید و سه بار در روز مصرف کنید.
• مصرف موز: موز دارای خواص آرامبخشی و ضد اسهالی است. شما می‌توانید موز را به صورت تازه یا به شکل پوره مصرف کنید.
• استفاده از سایر گیاهان: بعضی از گیاهان مانند رازیانه، پونه، نعناع، گل گاوزبان و خاکشیر دارای خواص ضد اسهالی هستند.

بیشتر بدانید: علت اسهال در شرایط مختلف چیست؟

برای درمان اسهال چه بخوریم؟

وقتی نوبت به درمان این بیماری می‌رسد، مهم است که روی رژیم غذایی تمرکز کنید که می‌تواند به کاهش علائم و بهبودی کمک کند. در ادامه چند شیوه‌ خانگی برای درمان اسهال بزرگسالان آورده شده است:

• برنج سفید: برنج سفید ساده و پخته‌شده می‌تواند به قوام مدفوع کمک کند و کربوهیدرات‌های قابل‌هضم را برای انرژی فراهم کند. از افزودن هرگونه ادویه یا سس که ممکن است سیستم گوارشی را تحریک کند، خودداری کنید.
• نان تست یا کراکر: نان تست ساده یا کراکر تهیه‌شده از غلات تصفیه‌شده می‌تواند بدون تشدید اسهال به درمان خانگی دل پیچه بزرگسالان کمک کند.
• سیب‌زمینی آب‌پز: سیب‌زمینی آب‌پز منبع خوب کربوهیدرات‌هایی است که به راحتی هضم می‌شوند و به حجیم شدن مدفوع کمک می‌کنند.
• ماست: ماست ساده شیرین‌نشده دارای پروبیوتیک‌های مفیدی است که به بازگرداندن تعادل طبیعی باکتری‌های روده کمک می‌کنند.
• مرغ آب‌پز یا بخارپز: مرغ بدون پوست و بدون چربی منبع خوب پروتئین است و برای معده یک غذای سبک محسوب می‌شود.
• آبگوشت سبک: آبگوشت یا سوپ‌های خانگی می‌توانند آب و الکترولیت‌ها را بدون ایجاد فشار روی سیستم گوارشی تامین کنند.
• دمنوش‌های گیاهی: چای بابونه یا چای نعناع می‌تواند اثرات تسکین‌دهنده‌ای بر سیستم گوارشی داشته باشد و به کاهش علائم اسهال کمک کند.
• موز: این میوه هضم آسانی دارد و می‌تواند به سفت شدن مدفوع کمک کند. همچنین دارای پتاسیم است که به درمان اسهال کمک می‌کند.

به یاد داشته باشید که با نوشیدن مایعات فراوان مانند آب، آبگوشت، نوشیدنی‌های غنی از الکترولیت می‌توانید هیدراته بمانید. با این حال، اگر علائم شما ادامه یابد یا بدتر شود، مهم است که با پزشک متخصص مشورت کنید.

در صورت لزوم می‌توانید با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید یا به صورت حضوری به متخصص گوارش مراجعه کنید.

بیشتر بدانید: علت اسهال در پریودی چیست؟

برای درمان اسهال چی نخوریم؟

برای درمان اسهال از مصرف غذاهای زیر پرهیز کنید:

• محصولات لبنی: هضم محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و بستنی برای برخی افراد دشوار است. اجتناب از این غذاها می‌تواند به جلوگیری از ناراحتی‌های گوارشی کمک کند.
• غذاهای تند و چرب: غذاهای تند و چرب یا سرخ‌شده می‌توانند سیستم گوارشی را تحریک و به طور بالقوه علائم اسهال را بدتر کنند. هضم این غذاها سخت‌تر است و ممکن است معده و روده را تحریک کنند.
• غذاهای پرفیبر: در حالی که فیبر به طور کلی برای سلامت دستگاه گوارش مفید است، مصرف غذاهای پرفیبر مانند غلات کامل، میوه‌های خام و سبزیجات می‌تواند اسهال را تشدید کند. این غذاها اثر ملین دارند و حرکات روده را افزایش دهند.
• کافئین و الکل: نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه، چای و برخی نوشابه‌های گازدار و همچنین نوشیدنی‌های الکلی به عنوان ادرارآور عمل می‌کنند و منجر به کم‌آبی بدن می‌شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند سیستم گوارشی را تحریک و درمان اسهال را مختل کنند.
• غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند: غذاهای شیرین از جمله آبنبات، شیرینی و نوشیدنی‌های شیرین می‌توانند آب را به داخل روده‌ها بکشانند و باعث شل شدن مدفوع شوند.
• شیرین‌کننده‌های مصنوعی: برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند سوربیتول (Sorbitol) معمولا در آبنبات‌های بدون قند، آدامس‌ها و نوشیدنی‌های خاص یافت می‌شوند. آن‌ها می‌توانند اثر ملین داشته باشند و به طور بالقوه علائم اسهال را بدتر کنند.

مهم است که به بدن خود گوش دهید و از خوردن هر گونه غذا یا نوشیدنی که به نظر شما علائم‌تان را بدتر می‌کند، خودداری کنید. میزان تحمل بدن و نوع محرک‌ها ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. بنابراین بهتر است تا زمانی که علائم شما بهبود پیدا کند، از یک رژیم غذایی ملایم و قابل‌هضم استفاده کنید. اگر موفق به درمان اسهال با شیوه‌های خانگی نشدید، برای بررسی وضعیت خود با پزشک مشورت کنید.

بیشتر بدانید: علت اسهال کودکان چیست؟

چند راه‌کار برای درمان اسهال کودکان

در مورد درمان اسهال در کودکان، مهم است که محتاط باشید و در صورت تداوم یا بدتر شدن علائم، به دنبال مشاوره پزشکی باشید. در اینجا چند راه‌ حل کلی وجود دارد که می‌تواند به مدیریت اسهال کودکان کمک کند:

۱. محلول آبرسان خوراکی (ORS)

نگرانی اولیه در مورد اسهال در کودکان کم‌آبی بدن است. ORS یک محلول ویژه برای حفظ تعادل نمک، قند و آب برای جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست‌رفته است. این دارو بدون نسخه در دسترس است و می‌تواند برای جلوگیری از کم‌آبی به کودکان داده شود. دستورالعمل‌های ارائه‌شده را دنبال کنید یا برای اطلاع از دوز مناسب از متخصص اطفال راهنمایی بخواهید.

۲. تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک

اگر کودک شیرخوار است و هنوز با شیر مادر یا شیشه شیر تغذیه می‌شود، ادامه تغذیه منظم ضروری است. شیر مادر یا شیر خشک مناسب می‌تواند تغذیه و مایعات لازم را فراهم ‌کند. ممکن است برای جلوگیری از کم‌آبی بدن لازم باشد تعداد دفعات تغذیه کودک را افزایش و حجم هر وعده را کاهش دهید.

۳. مایعات سبک

مایعاتی مانند آب، آبمیوه‌های رقیق بدون شکر یا آبگوشت‌های سبک را به کودکان بزرگتر بدهید. این‌ها می‌توانند به حفظ هیدراتاسیون (تامین آب بدن) و تامین برخی الکترولیت‌های ضروری کمک کنند.

۴. رژیم غذایی BRAT

این رژیم غذایی شامل موز، برنج، سیب و نان تست است که معمولا برای کودکان مبتلا به اسهال توصیه می‌شود. این غذاها برای معده ملایم هستند و می‌توانند به سفت شدن مدفوع کمک کنند. با این حال، مهم است توجه داشته باشید که رژیم غذایی BRAT به تنهایی ممکن است مواد مغذی مورد نیاز بدن را تامین نکند. بنابراین باید به طور موقت از آن استفاده کنید و به تدریج یک رژیم غذایی متعادل‌تر را در اختیار کودک قرار دهید.

۵. پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که می‌توانند به بازگرداندن سلامت گوارش کمک کنند. برخی از آن‌ها به طور خاص برای کودکان ساخته شده‌اند و به کاهش مدت و شدت اسهال کمک می‌کنند. برای انتخاب گزینه‌ها و دوزهای مناسب پروبیوتیک با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.

به یاد داشته باشید، شرایط هر کودک منحصر‌به‌فرد است و پاسخ آن‌ها به درمان ممکن است متفاوت باشد. اگر اسهال بیش از چند روز ادامه داشت و علائم کم‌آبی بدن (مانند خشکی دهان، کاهش ادرار یا بی‌حالی) در کودک بروز کرد، با پزشک متخصص مشورت کنید.

برای درمان اسهال ویروسی چه کنیم؟

اسهال ویروسی نوعی اسهال است که در اثر عفونت ویروسی (ویروس‌هایی مانند روتاویروس، نوروویروس یا آدنوویروس ایجاد می‌شود. این یک بیماری به‌‌ویژه در کودکان شایع است و ریسک بالایی برای سرایت دارد. اسهال ویروسی معمولا با مدفوع آبکی، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و گاهی تب ظاهر می‌شود.

بیشتر بدانید: اسهال چرب نشانه چیست؟

درمان اسهال ویروسی بر مدیریت علائم، پیشگیری از کم‌آبی بدن و اجازه دادن به عفونت برای ادامه مسیر خود تمرکز دارد. در ادامه به چند راه‌کار برای مقابله با اسهال ویروسی اشاره می‌کنیم:

• فرد مبتلا به اسهال ویروسی را تشویق کنید که مایعات زیادی مانند آب، ORS، آبگوشت‌های ساده، آبمیوه‌های رقیق یا نوشیدنی‌های غنی از الکترولیت بنوشد. جرعه‌های کوچک و مکرر اغلب بهتر از مقادیر زیاد است.
• اطمینان حاصل کنید که فرد استراحت کافی برای کمک به بهبودی دارد.
• داروهای ضد اسهال بدون نسخه معمولا برای اسهال ویروسی به‌ویژه برای کودکان توصیه نمی‌شود؛ زیرا می‌توانند عفونت را طولانی کنند. بهتر است قبل از دادن هر دارویی به بیمار با یک متخصص مشورت کنید.
• اقدامات بهداشتی مناسب برای جلوگیری از گسترش اسهال ویروسی بسیار مهم است. این شامل شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون به‌ویژه پس از استفاده از سرویس بهداشتی و قبل از دست زدن به غذا است. برای جلوگیری از انتقال ویروس توصیه می‌شود در طول دوره بیماری از تماس نزدیک با دیگران خودداری کنید.
• در مرحله حاد اسهال ویروسی، از غذاهای ملایم که به راحتی هضم می‌شوند استفاده کنید. رژیم BRAT شامل موز، برنج، سس سیب و نان تست می‌تواند مفید باشد.
• در صورت امکان، برای جلوگیری از گسترش عفونت ویروسی، تماس با دیگران را محدود کنید. خطر انتقال بیماری در مکان‌های پرجمعیت مانند مدارس، مهدکودک‌ها یا مراکز مراقبت‌های بهداشتی بیشتر است.

درمان دارویی اسهال

داشتن رژیم غذایی مناسب و مصرف مایعات از مهم‌ترین راه‌کارهای درمان اسهال در کودکان و بزرگسالان است. برای جبران کم‌آبی بدن می‌توانید یک محلول خانگی درست کنید. برای تهیه این محلول، یک لیتر آب جوشیده خنک‌شده، نصف قاشق چای‌خوری نمک، سه تا چهار قاشق چای‌خوری شکر و نصف قاشق غذاخوری نمک پتاسیم‌دار (در صورت در دسترس بودن) را با هم مخلوط کنید. برای مزه‌دار کردن این محلول می‌توانید به آن پودر شربت بدون شیرین‌کننده اضافه کنید.

در صورتی که اسهال مزمن باشد، پزشک مصرف دارو را نیز پیشنهاد خواهد کرد. داروهای درمان اسهال می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• لوپرامید (Loperamide) که با کاهش فعالیت روده و افزایش جذب مایعات توسط روده، به کنترل اسهال کمک می‌کند
• بیسموت ساب‌سالیسیلات (Bismuth subsalicylate)
• ریفاکسمین (Rifaximin)
• سیپروفلوکساسین(Ciprofloxacin)
• پوسته اسفرزه
• قرص ضد اسهال یدوکینول (Iodoquinol) برای درمان اسهال ناشی از انگل

ذکر این نکته ضروری است که لوپرامید سرعت بهبودی را افزایش نمی‌دهد. همچنین در صورت ابتلا به مدفوع خونی، تب بالا (بالاتر از ۳۸/۵ درجه سانتی‌گراد)، حالت تهوع، استفراغ و درد شدید نباید از آن استفاده کنید.همچنین توصیه می‌شود قبل از استفاده از هر دارویی با پزشک مشورت کنید. چون ابتدا باید علت اسهال مشخص شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع توصیه می‌کنیم مقاله «اسهال خونی نشانه چیست؟»، «اسهال چرب نشانه چیست؟» و «اسهال قبل از پریود نشانه چیست؟» را مطالعه کنید.

کلام پایانی

اگر اسهال برای مدت طولانی ادامه داشت یا به راه‌کارهای خانگی پاسخ نداد، برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید. برای اخذ نوبت جهت ویزیت حضوری یا مشاوره آنلاین یا دکتر گوارش می‌توانید از طریق سایت درمانکده اقدام کنید.

چند سوال درباره درمان اسهال