مفصل لغزنده TMJ استخوان فک را به جمجمه متصل می‌کند و در هر دو طرف صورت وجود دارد. در صورتی که مفصل فک و عضلات حرکت دهنده آن دچار درد شوند، احتمال بروز سندروم TMJ یا اختلال مفصل گیجگاهی فکی افزایش پیدا می‌کند.
دو طرف صورت ما دارای مفصل پیچیده‌ای است که به صورت افقی و عمودی حرکت می‌کنند. در واقع عضلات و فک صورت ما به کمک TMJ یا همان مفصل گیجگاهی فکی به حرکت در می‌آیند. سندروم TMJ در اکثر موارد جدی نیست و به‌دلیل داشتن علائم خفیف می‌توان آن را کنترل کرد.
اما اگر درد ناشی از این بیماری کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار داد و موجب اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی فکی شد حتما با پزشک یا دندانپزشک مشورت کنید. ما در این مقاله از مجله درمانکده شما را با علائم، علل ایجاد و راه‌های درمانی این سندروم آشنا میکنیم. همراه ما باشید.
فهرست محتوا:
مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ چیست؟
این مفصل به شکل گوی و کاسه است که اتصال دهنده استخوان فک پایین به استخوان گیجگاهی جمجه خواهد بود. در فارسی به TMJ مفصل گیجگاهی فکی می‌گویند که آن را می‌توان دو طرف سر و جلوی گوش پیدا کرد.
این مفصل دارای چندین ماهیچه، استخوان، عروق خونی، اعصاب و رباط است که به باز و بسته شدن فک، صحبت کردن و انجام کارهایی همچون غذا خوردن و جویدن کمک می‌کند. در واقع می‌توان آن را کنترل کننده فک و عامل اصلی دو حرکت (چرخش و عمل لولا) دانست.
چه زمانی سندروم TMJ ایجاد می‌شود؟
اگر مفصل گیجگاهی فکی، استخوان، رباط یا ماهیچه‌های متصل به آن دچار مشکل شوند سندروم TMJ به وجود می‌آید. این سندروم ممکن است به‌دلیل اختلال مفصل گیجگاهی فکی پدید آید که در ادامه به‌طور مفصل در خصوص علل ایجاد آن صحبت میکنیم. اختلالات ایجاد شده در این مفصل می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:
- حساسیت در مفصل
- درد صورت
- مشکل در حرکت صورت
بیشتر بدانید: علت ریزش آب دهان چیست؟ + راه‌های درمان
بیشتر بدانید: زاویه سازی فک و صورت چگونه است؟
علائم اختلال TMJ
علائم این اختلال به شدت و علت بیماری بستگی دارد. اما باید گفت شایع‌ترین نشانه‌های آن در فک و عضلات صورت مشاهده می‌شوند. در ادامه با علائمی که اکثر افراد مبتلا به اختلال مفصل گیجگاهی فکی از آن شاکی بوده‌اند، آشنا می‌شوید:
- درد شدید در صورت یا گردن
- احساس سفتی در عضلات فک
- قفل شدن فک و صورت
- عدم توانایی حرکت فک
- احساس شنیدن صدایی همچون کلیک کردن از قسمت مفصل گیجگاهی فکی
- مشکلات دندان همچون فرسودگی
- دندان قروچه
- احساس وزوز در گوش
- سردرد
- سرگیجه
- جابه‌جا شدن فک، عدم قرار گرفتن دندان‌های بالا و پایین به درستی بر روی هم
این علائم می‌تواند در دو طرف صورت یا یک طرف احساس شوند. برای بار اول می‌توانید به دکتر ارتوپد مراجعه کنید یا در این‌باره از طریق مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان ارتوپد راهنمایی بگیرید.
بیشتر بدانید: سندروم سوزش دهان چیست؟
بیشتر بدانید: خلط گلو چیست و نشانه چه بیماری‌هایی است؟
نحوه تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی
تشخیص سندروم TMJ کمی دشوار است. زیرا آزمایش استانداردی وجود ندارد که بتوان به‌طور دقیق وجود اختلال را در این مفصل تشخیص داد. اگر پزشک به وجود اختلال در مفصل مذکور مشکوک شود، شما را به دندانپزشک یا متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع می‌دهد.
متخصص برای تشخیص درست این سندروم ابتدا شما را معاینه می‌کند تا از وجود تورم و حساسیت در ناحیه فک مطمئن شود. همچنین برای تشخیص نهایی به جواب چند آزمایش تصویربرداری نیاز دارد. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- اشعه ایکس: برای انجام این تصویربرداری باید یک شی کوچک دهانی را گاز بگیرید. دستگاه مربوطه با حرکت در اطراف سر شما می‌تواند تصاویری از استخوان‌های داخل و اطراف فک را به همراه نحوه قرار گرفتن دندان‌ها ثبت کند.
- سی‌تی‌اسکن: در این نوع تصویربرداری پزشک می‌تواند استخوان‌ها و بافت‌های مفصلی را با دقت و به صورت پیشرفته‌تر بررسی کند.
- ام آر آی: برای بررسی ساختار فک و اطمینان از وجود مشکل در آن به ام آر آی نیاز دارید. در این روش یک میدان مغناطیسی، تصاویر دقیقی از استخوان‌ها و بافت‌های فک را به پزشک نشان می‌دهد.
علل ایجاد سندروم گیجگاهی فکی
اگر به مفصل TMJ آسیب وارد شود فک یا بافت‌های اطراف صورت دچار اختلال می‌شوند. در گذشته تصور بر این بود که سندروم TMJ تنها به‌دلیل مشکلات دندان، عدم هماهنگی فک و هم تراز نبودن دندان‌های بالا و پایین به وجود می‌آیند. اما می‌توان برخی از بیماری‌ها را محرک ایجاد این سندرم معرفی کرد.
آسیب‌های وارد شده به فک و عضلات صورت می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
1. دندان قروچه
افراد زیادی عادت به دندان قروچه دارند. این کار به مرور موجب اسپاسم عضلانی و ایجاد التهاب خواهد شد. از طرفی به وجود آمدن تغییراتی در نظم و ارتفاع طبیعی دندان و یا جویدن‌های سخت و مکر می‌تواند باعث ایجاد اختلال در مفصل گیجگاهی فکی شود.
2. فشار آوردن
اگر به‌طور مداوم مفصل گیجگاهی فکی شما مورد فشار و ضربات مختلف قرار بگیرد به درد شدید منتهی خواهد شد. در واقع وجود تنش در فک که باعث فشرده شدن آن شود می‌تواند به مفصل TMJ آسیب وارد کند.
3. آرتروز
از دیگر علل ایجاد سندروم گیجگاهی فکی بیماری آرتروز است که معمولا به‌دلیل ساییدگی یا خراب شدن مفصل به وجود می‌آید. در این بیماری غضروف مفصل از بین می‌رود و استخوان جدید ایجاد می‌شود. افزایش سن، بیماری‌های خود ایمنی و التهابی احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهند.
4. آرتریت روماتوئید
این بیماری با التهاب مفاصل موجب بروز اختلال در TMJ می‌شود. اگر بیماری آرتریت روماتوئید به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند با فرسایش، استخوان و از بین بردن غضروف موجب سندروم مفصل گیجگاهی فکی شود.
بیشتر بدانید: درد دنبالچه (کوکسیدینیا)؛ 5 عامل موثر در بروز آن، درمان سریع
بیشتر بدانید: تلخی دهان به چه علت بروز می‌دهد؟
آشنایی با عوامل خطر
امروزه علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل محیطی، روانی و عاطفی را یکی از علل ایجاد سندروم گیجگاهی فکی می‌دانند. هرچند ارتباط این موارد هنوز به‌طور دقیق با TMJ ثبت نشده است، اما نمونه‌های متعددی دیده شده که می‌توان آن‌ها را مورد بررسی قرار داد. این عوامل عبارتند از:
- هورمون‌های زنانه (استروژن می‌تواند در ایجاد سندرم گیجگاهی فکی نقش موثری داشته باشد.)
- وضعیت نامناسب سروگردن و تحت فشار قرار گرفتن آن‌ها
- عوامل روانشناختی همچون استرس مزمن و اضطراب
- افسردگی
- ترومای حاد
- بیش از حد حرکت دادن مفصل
درمان سندرم TMJ
برای درمان اختلال سندروم گیجگاهی فکی می‌توان از روش‌های خود مراقبتی در منزل، درمان‌های پزشکی یا جراحی باز استفاده کرد. پزشک متخصص در مرحله اول توصیه می‌کند درمان سندروم را با مراقبت‌های خانگی آغاز کنید و اگر بیماری همچنان در حال پیشرفت بود به سراغ جراحی مفصل گیجگاهی فکی بروید.
در ادامه انواع درمان اختلال TMJ را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
1. خود مراقبتی در منزل
مجموعه روش‌هایی که برای درمان اختلال سندروم گیجگاهی فکی در منزل مورد استفاده قرار می‌گیرند و اغلب باید آن‌ها را با یکدیگر ترکیب کرد شامل موارد زیر هستند:
- برای کاهش درد در ناحیه فک و صورت کیسه یخ را به مدت 10 دقیقه روی شقیقه و کنار صورت خود بگذارید.
- در صورت انجام تمرینات کششی فک طبق دستور پزشک حتما حوله گرم را به مدت 5 دقیقه کنار صورت خود قرار دهید. انجام این کار چند بار در طول روز برای کاهش درد بسیار موثر خواهد بود.
- برای جلوگیری از جویدن طولانی غذاهای نرم همچون پوره سیب‌زمینی، ماست، سوپ، تخم‌مرغ، پنیر، ماهی، سبزیجات پخته و میوه کمپوت شده بخورید.
- مصرف غذاهای سفت و خوراکی‌های جویدنی مثل هویج خام یا آدامس باعث افزایش درد در مفصل گیجگاهی فکی می‌شود.
- استفاده از آتل یا محافظ شب (نایت گارد) باعث می‌شود تا دندان‌های بالا و پایین به درستی روی هم قرار بگیرند و فک شما در طول شب وضعیت مطلوب‌تری داشته باشد.
- از انجام حرکات تحریک‌آمیز همچون حرکات شدید فک (خمیازه کشیدن) خودداری کنید. این مورد نیازمند تغییر سبک زندگی و کنار گذاشتن عادات رفتاری نامناسب است.
- برای کاهش استرس اقدامات مناسبی انجام دهید.
بیشتر بدانید: بلع دردناک ؛ دلایل، علل احتمالی و نحوه درمان
2. دارودرمانی
اگر درمان اختلال سندروم گیجگاهی فکی با مراقبت‌های خانگی بهبود پیدا نکرد، می‌توانید طبق تجویز پزشک و بر اساس سابقه سلامتی خود از داروهای تسکین دهنده استفاده کنید.
این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
- شل کننده‌های عضلانی
- داروهای ضدافسردگی
- بی‌حس کننده‌های موضعی
- کورتیکواستروئیدها
3. درمان پزشکی
در صورتی که پزشک وضعیت سندروم TMJ شما را جدی تشخیص دهد، می‌تواند به کمک روش‌های زیر به درمان ناحیه مذکور بپردازد:
- فیزیوتراپی
- بوتاکس
- گرما درمانی
- خنک کننده درمانی
4. جراحی مفصل گیجگاهی فکی
در مواقعی که اختلال مفصل گیجگاهی فکی بسیار شدید باشد، جراحی بهترین و موثرترین راه‌کار برای درمان و از بین بردن درد خواهد بود. پزشک متخصص زمانی جراحی مفصل گیجگاهی فکی را توصیه می‌کند که مشکل و اختلال در مفصل اصلی ایجاد شده باشد. TMJ در این مواقع محدودیت زیادی در حرکت فک ایجاد کرده و علائم آن بسیار طولانی شده است.
در روش جراحی پزشک متخصص یا دندانپزشک از راه‌کارهای زیر استفاده می‌کنند:
- جراحی آرتروسکوپی (اصلاح دندان‌ها و تراز کردن آن‌ها)
- جراحی آرتروسنتز (خارج کردن مایعات و مواد زائد از درون مفصل گیجگاهی فکی)
- جراحی باز (تعویض مفصل)
بیشتر بدانید: انقباض دوپویترن چیست؟
بیشتر بدانید: بی‌مزه شدن غذا در دهان؛ از علل تا درمان
راه‌های پیشگیری از سندروم TMJ
به کمک راه‌کارهای زیر می‌توانید خطر ابتلا به اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی را کاهش دهید:
- قرار دادن وضعیت بدنی و سروگردن در حالت مطلوب
- استفاده از محافظ شب در صورت فشار دادن دندان‌ها بر روی هم و عادت دندان قروچه
- گذاشتن محافظ دهان هنگام انجام ورزش‌های سنگین
- انجام تکنیک‌های آرامش‌بخش برای تمدد اعصاب و کاهش استرس
سخن پایانی
سندروم TMJ شاید در ابتدا حاد به‌نظر نرسد، اما در صورت درمان نشدن می‌تواند با ایجاد اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی فکی بر روی فعالیت‌های عادی همچون صحبت کردن، جویدن و گاز گرفتن اثر بگذارد. بنابراین در صورت برطرف نشدن درد ناشی از این اختلال حتمااز طریق مشاوره با دکتر متخصص گوش، حلق، بینی یا دندانپزشک مشورت کنید.
ما در این مقاله اطلاعات مفیدی از علل ایجاد، نشانه‌ها و راه‌های درمانی اختلال سندرم گیجگاهی فکی را با شما به اشتراک گذاشتیم. شما تاکنون تجربه درد در فک یا صورتتان داشته‌اید؟ نظرات و پیشنهادات خود را با درمانکده در میان بگذارید.
سوالات متداول
ساییده شدن، فشردن طولانی مدت دندان‌ها بر روی هم و دندان قروچه در شب را می‌توان دلیل اصلی این سندروم دانست. همچنین برخی بیماری‌ها همچون آرتروز یا آرتریت روماتوئید بر مفصل گیجگاهی فکی اثر می‌گذارند.
علائم ناشی از این بیماری در برخی از افراد با خود مراقبتی‌های خانگی کاهش پیدا می‌کند یا از بین می‌رود. اما در مواقع حاد پزشک درمان‌های جدی یا جراحی را تجویز خواهد کرد.
از عوامل تحریک‌آمیز و ایجادکننده سندروم TMJ باید به ساییدن، فشار آوردن، استرس، خوردن غذاهای سفت و خوراکی‌های جویدنی همچون هویج خام، گوشت قرمز، شیرینی ترد، سیب کامل و آجیل اشاره کرد.
می‌تواند ناشی از هر دو باشد. پزشک متخصص گوش، حلق و بینی در صورت معاینه و لزوم شما را به دندانپزشک ارجاع می‌دهد. در اغلب موارد اختلال مفصل گیجگاهی فکی ناشی از یک مشکل دندانی است، مگر این‌که به‌دلیل آرتروز یا آرتریت ایجاد شده باشد.
عدم درمان این اختلال می‌تواند منجر به وزوز و احساس زنگ زدن در گوش شود. از همین رو هنگام خواب و تمرکز مشکل پیدا می‌کنید. حاد شدن این مشکل باعث بروز سندروم TMJ خواهد شد و علائمی همچون سردرد، سرگیجه و بی‌ثباتی را به همراه دارد.
منبع: my.clevelandclinic | healthline
من زیر چانه ام در ورزش ضربه خورد دهانم باز بود بعد احساس کردن یکدفعه مفصل فکم کشیده شد و احساس کردم چیزی در گوشم خورد از اون‌موقع به بعد سرگیجه سردرد و حتی اختلال در حرف زدن دارم در واقع موقع صحبت چون سر گیجه دارم دیگه مثل قبل نمیتونم خیلی علمی و دقیق و با احساس صحبت کنم‌حتی بعضی وقتها اون مطلب دیر به کلامم میرسه و صحبت کردن برام سخت میشه .کلا کلافه هستم و ناراحت خیلی وقتها درد دارم و گو شم اذیت میشه راهنمایی کنید خیلی پزشک رفتم میگفتن به جراحی نیاز نداره و باید باهاش بسازی ولی نمیتونم از دنیا خسته شدم دوست دارم بمیرم جلوی پیشرفت منو گرفت الان ۲۵ ساله که اینطور هستم الان ۵۱ سالمه راهنمایی کنند.
سلام خسته نباشید من تقریبن دو سال پیش از ناحیه فک پایین دو بار دچار ضربه شدید شدم اوایل خیلی ب تق تق کردن فکم توجه نکردم ولی بعدش متوجه شدم و پیش دندون پزشک رفتم ک منو به یه دکتر دیگه در تبریز معرفی کرد و همونجاهم از فکم عکس رنگی گرفتن ولی گفتن ن از جا در اومده ن ترک داره ن شکستگی و سالم ولی من هنوزم فکم تق تق میکنه بعضی اوقات حتی قفل میشه و نمیتونم دهنمو خیلی باز بکنم درد هم نداره بعضی اوقات ک خیلی گیر میکنه و تق تق میکنه گوشم رو اذیت میکنه نگرانم با اینک گفتن مشکلی خاصی نداره ولی بدتر بشه شما دکتر خوب و مجرب تو این زمینه تو تبریز و ارومیه میتونید معرفی کنید مجدد برم برای معاینه
سلام خانم هستی منم مشکل شمارو دارم مفصل فکم یهو قفل میشه یه موقع ها میبینم فکم خود به خود به یک سمت کشیده میشه موقع حرف زدن دهنم رو نمیتونم گاهی اوقات زیاد باز کنم و فکم صدا هم میده گاهی اوقات کاش یکی مارو راهنمایی کنه که واقعا باید پیش چ دکتر و با چ تخصصی بریم منکه پیش دکتر گوش حلق و بینی هم رفتم ولی گفتن مربوط به ایشون نمیشه مشکل من چون گوش درد هم بودم ولی گوشم مشکلی نداشت
سلام سه ساله این علاعموداشتم وباپی گیری بیشترخرابترشد والان آرزوی مرگ هم براخودم وهم براتمامی دکترا دارم بیخیال سین وزندگیتونو بکنین